دانشگاه امام صادق علیه السلام
معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق علیه السلام
سامانه جامع رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران
پرتال نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری MSRT
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC
ISI Web of Science
Scopus Elsevier
SJR
پایگاه دوآج
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی - SID
پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags
بانک اطلاعات نشریات کشور - Magiran
پرتال جامع علوم انسانی - Ensani
پایگاه مرجه دانش - Civilica
پایگاه مرجع مجلات علمی
مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری

 News

 Statistics

Number of Journals20
Number of Issues513
Number of Articles4,443
Article View8,475,949
PDF Download4,499,612
میرشکاری, ., حسامی, . (2020). هبه مال مشاع در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران. Islamic Political Thought, 21(1), 177-200. doi: 10.30497/law.2020.2767
عباس میرشکاری; محمد حسامی. "هبه مال مشاع در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران". Islamic Political Thought, 21, 1, 2020, 177-200. doi: 10.30497/law.2020.2767
میرشکاری, ., حسامی, . (2020). 'هبه مال مشاع در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران', Islamic Political Thought, 21(1), pp. 177-200. doi: 10.30497/law.2020.2767
میرشکاری, ., حسامی, . هبه مال مشاع در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران. Islamic Political Thought, 2020; 21(1): 177-200. doi: 10.30497/law.2020.2767

هبه مال مشاع در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران

پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
Article 9, Volume 21, Issue 1 - Serial Number 51, February 1399, Pages 177-200    PDF (444.1 K)
Document Type: مقاله پژوهشی
DOI: 10.30497/law.2020.2767
Authors
عباس میرشکاری* 1; محمد حسامی2
1استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق و علوم سیاسی تهران، تهران، ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران.
Receive Date: 31 October 2019,  Revise Date: 31 January 2020,  Accept Date: 25 February 2020 
Abstract
مال مشاع، مالی است که دو یا چند نفر مشترکا مالک جزء جزء آن هستند. تصرفات مادی هر شریک ولو به میزان حصه خود منوط به اذن دیگران و بدون آن ضمان‌آور می‌باشد. در مقابل، کلیه تصرفات حقوقی شریک نسبت به سهم خود نافذ می‌باشد و نیاز به اذن دیگران ندارد. با این وجود نسبت به هبه مال مشاع جای بحث وجود دارد؛ زیرا برای انعقاد آن علاوه بر توافق متعاملین (بعنوان تصرف اعتباری)، قبض مال موهوب (بعنوان تصرف مادی) لازم است.
در فقه و حقوق ایران راجع به موضوع مورد بحث دو دیدگاه کلی وجود دارد. دیدگاه نخست، بین اموال «قابل تقسیم و غیرقابل تقسیم» و همچنین «منقول و غیرمنقول» قائل به تفکیک می‌شود و بر اساس همین تفکیک، درباره اعتبار هبه مال مشاع داوری می‌کند. در مقابل این دیدگاه، باور دیگری وجود دارد که هبه مال مشاع را صحیح می‌داند بدون آنکه بین اموال مشاع از جهات یاد شده تفاوتی قائل شود. البته در این دیدگاه نیز، درباره کیفیت قبض مال مشاع اختلاف‌ نظرهایی وجود دارد. برخی بر لزوم اخذ اذن سایر شرکا اصرار می‌کنند، برخی با تخلیه مال از سوی شریک، قبض را محقق شده می‌دانند و در نهایت، عده‌ای با طرح مفهوم قبض معنوی، امکان تسلط متهب بر مال موهوب را کافی تلقی می‌کنند. در حقوق ایران، نص ویژه‌ای در قانون مدنی پیش‌بینی نشده است، با این حال، بنظر می‌رسد با استناد به کفایت سلطه معنوی برای تحقق قبض و عدم نیاز به قبض مادی، صحت هبه مال مشاع قابل پذیرش است.
Keywords
مال مشاع; هبه; مذاهب اسلامی; حقوق ایران; اذن شریک; تخلیه; سلطه معنوی
References
  1. ابن جزی کلبی، محمد بن احمد (بی‌تا). القوانین الفقهیه. بی‌جا: بی‌نا.
  2. ابن رشد، محمد بن أحمد مالکی (1425ق). بدایه المجتهد و نهایه المقتصد. قاهره: دارالحدیث.
  3. ابن عابدین، محمد امین بن عمر حنفی (1412ق). رد المحتار علی الدر المختار. بیروت: دار الفکر.
  4. ابن عابدین، محمد امین بن عمر حنفی (بی‌تا). قره عین الأخیار لتکمله رد المحتار علی الدر المختار. بیروت: دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع.
  5. ابن قدامه، عبد الله بن احمد حنبلی (1388ق). المغنی. قاهره: مکتبه القاهره.
  6. ابن مفلح، ابراهیم بن محمد حنبلی (1418ق). المبدع فی شرح المقنع. بیروت: دار الکتب العلمیه.  
  7. ابن نجیم، زین الدین بن ابراهیم حنفی (1400ق). الاشباه و النظائر. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  8. ابن نجیم، زین الدین بن ابراهیم حنفی (بی‌تا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. بی‌جا: دار الکتاب الاسلامی.
  9. امامی، حسن (1393). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
  10. بابرتی حنفی، محمد بن محمود (بی‌تا). العنایه شرح الهدایه. بیروت: دار الفکر.
  11. بحرانى، یوسف بن احمد (1405ق). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  12. بغدادی حنفی، غانم بن محمد (بی‌تا). مجمع الضمانات. بی‌جا: دار الکتاب الاسلامی.
  13. بغوی شافعی، حسین بن مسعود (1418ق). التهذیب فی فقه الامام الشافعی. بی‌جا: دار الکتب العلمیه.
  14. بکری دمیاطی، ابوبکر بن محمد شطا (بی‌تا). حاشیه اعانه الطالبین. بیروت: دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع.
  15. بهوتی، منصور بن یونس حنبلی (1402ق). کشاف القناع عن متن الإقناع. بیروت: دار الفکر.
  16. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). رهن و صلح. تهران: انتشارات گنج دانش.
  17. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391.الف). دایرة‌المعارف عمومی حقوق الفارق. تهران: انتشارات گنج دانش.
  18. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391.ب). مجموعه محشی قانون مدنی. تهران: انتشارات گنج دانش.
  19. حجاوی، موسی بن احمد حنبلی (بی‌تا). الإقناع فی فقه الامام احمد بن حنبل. بیروت: دار المعرفه.
  20. حصنی شافعی، ابوبکر بن محمد (بی‌تا). کفایه الاخیار فی حل غایه الاختصار. دمشق: دار الخیر.
  21. خن، مصطفی؛ بغا، مصطفی و شربجی، علی (1413ق). الفقه المنهجی على مذهب الإمام الشافعی. دمشق: دار القلم للطباعه و النشر و التوزیع.
  22. خوانسارى، سیداحمد بن یوسف (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  23. رازی حنفی، ابوبکر الجصاص (1431ق). شرح مختصر الطحاوی. بیروت: دارالبشائر الاسلامیه و دارالسراج.
  24. رحیبانی حنبلی، مصطفی بن سعد (1415ق). مطالب اولی النهی فی شرح غایه المنتهی. بی‌جا: المکتب الاسلامی.
  25. سرخسی، محمد بن أحمد (1414ق). المبسوط. بیروت: دار المعرفه.
  26. سلمان حنبلی، عبدالعزیز بن محمد (بی‌تا). الأسئله و الأجوبه الفقهیه. بی‌جا: بی‌نا.
  27. سمرقندی، علاءالدین (1414ق). تحفه الفقهاء. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  28. سیستانى، سید على‌حسینى (1417ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر حضرت آیه الله سیستانى.
  29. شهید اول، محمد بن مکی (1417ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  30. شهید ثانی، زین الدین بن على (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
  31. شیخی‌زاده، عبدالرحمن بن محمد بن سلیمان (بی‌تا). مجمع الانهر فی شرح ملتقی الابحر. بی‌جا: دار إحیاء التراث العربی.
  32. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمد (1418ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلایل. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
  33. طباطبایی یزدى، سیدمحمدکاظم (1414ق). تکمله العروه الوثقى. قم: کتابفروشى داورى.
  34. طوسى، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیه. تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
  35. طوسى، محمد بن حسن (1407ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  36. علامه حلى، حسن بن یوسف (1413ق). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  37. علامه حلى، حسن بن یوسف (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه. قم: مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام).  
  38. عمرانی شافعی، یحی بن ابی الخیر (1421ق). البیان فی مذهب الامام الشافعی. جده: دار المنهاج.
  39. عینی حنفی، محمود بن احمد (1420ق). البنایه شرح الهدایه. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  40. غزنوی حنفی، عمر بن اسحاق (1406ق). الغره المنیفه فی تحقیق بعض مسائل الإمام أبی حنیفه. بی‌جا: مؤسسه الکتب الثقافیه.
  41. کاتوزیان، ناصر (1395). عقود معین ـ عطایا. تهران: انتشارات گنج دانش.
  42. کاسانی، علاء‌الدین (1406ق). بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  43. کلوذانی، محفوظ بن احمد حنبلی (1425ق). الهدایه علی مذهب الامام احمد. بی‌جا: مؤسسه غراس للنشر و التوزیع.
  44. ماوردی شافعی، علی بن محمد (1419ق). الحاوی الکبیر. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  45. محقق حلّى، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  46. محقق داماد، مصطفی (1393). قواعد فقه ـ بخش مدنی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  47. مرداوی حنبلی، علاء‌الدین (بی‌تا). الإنصاف فی معرفه الراجح من الخلاف. بی‌جا: دار احیاء التراث العربی.
  48. مصطفوی، سیدمحمدکاظم (1423ق). فقه المعاملات. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  49. معبری شافعی، زین‌الدین احمد بن عبد العزیز (بی‌تا). فتح المعین بشرح قره العین بمهمات الدین. بی‌جا: دار ابن حزم.
  50. مواق مالکی، محمد بن یوسف (1416ق). التاج والإکلیل لمختصر خلیل. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  51. موحدی لنکرانی، محمدفاضل (1425ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (المضاربه، الشرکه، المزارعه، المساقاه، الدین و...). قم: مرکز فقه ائمه اطهار (علیهم‌السلام).
  52. میدانی، عبدالغنی (بی‌تا). اللباب فی شرح الکتاب. تحقیق محمد محی الدین عبد الحمید، بیروت: المکتبه العلمیه.
  53. نمری مالکی، یوسف بن عبدالله (1400ق). الکافی فی فقه اهل المدینه. ریاض: مکتبه الریاض الحدیثه.  
  54. نمری مالکی، یوسف بن عبدالله (بی‌تا). الاستذکار. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  55. نووی شافعی، محی‌الدین یحیى بن شرف (1412ق). روضه الطالبین و عمده المفتین. بیروت: المکتب الاسلامیه.
  56. نووی شافعی، محی‌الدین یحیى بن شرف (بی‌تا). المجموع شرح المهذب. بیروت: دار الفکر.
 

Statistics
Article View: 2,868
PDF Download: 1,203


Journal management system. designed by sinaweb