News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 515 |
| Number of Articles | 4,461 |
| Article View | 8,598,934 |
| PDF Download | 4,570,545 |
رویکردهای فلسفی و کلامی معاصر در باب بداءپذیری امر محتوم: مطالعه موردی علامه طباطبایی، آیت‌اللّه خویی و میرزا مهدی اصفهانی | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 11, Volume 17, Issue 2 - Serial Number 34, August 1398, Pages 225-247 PDF (633.49 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2020.2745 | ||
| Authors | ||
| محمد حسین کلاهی* 1; رضا رهنما2 | ||
| 1فارغ التحصیل کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2فارغ التحصیل دکتری حکمت اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 19 September 2019, Revise Date: 23 October 2019, Accept Date: 31 October 2019 | ||
| Abstract | ||
| آموزۀ بداء یکی از اعتقاداتی است که در روایات شیعی تأکید فروانی بر آن شده است. یکی از مسائلی که باید ذیل این اصل مورد بررسی قرار گیرد بداءپذیری امر محتوم است، که در این پژوهش رویکردهای فلسفی و کلامی معاصر در این باب مورد مطالعه قرار گرفته است. برای این منظور، در میان فیلسوفان معاصر، علامه طباطبایی، و در میان متکلمان، آیت‌الله خویی و میرزا مهدی اصفهانی انتخاب شده‌اند. نوشتار حاضر بر آن است تا نشان دهد: اولاً، در میان عالمان مذکور تنها میرزای اصفهانی، ضمن پذیرش امکان بداء در امور محتوم، وقوع آن را می‌پذیرد. ثانیاً، اگرچه علامه طباطبایی با قاطبۀ فیلسوفان در باب «ارادۀ ذاتی خداوند» اختلاف نظر دارد، او نیز امر محتوم را تغییرناپذیر می‌داند، چرا که بنا به تصریح خودش اختلاف وی با حکیمان پیشین لفظی است. ثالثاً، اگرچه آیت‌الله خویی و میرزای اصفهانی در مباحث «علم و ارادۀ الهی» اشتراکاتی دارند، مسئلۀ «تکذیب رسل توسط خداوند» باعث شده تا دیدگاه‌های متفاوتی اتخاذ کنند. | ||
| Keywords | ||
| بداء; بداءپذیری; فاعلیت خداوند; محتوم; امور حتمی | ||
| References | ||
|
اصفهانی، مهدی. 1394. أبواب الهدی. مقدمه، تحقیق و تعلیق از حسین مفید. تهران: منیر. اصفهانی، مهدی. 1396-الف. معارف القرآن، ج. 2. قم: معارف اهل‌البیت. اصفهانی، مهدی. 1396-ب. أنوار الهدایة و رسالة فی البداء. قم: معارف اهل‌البیت. انصاری، حسن. 1395. میان کلام و فلسفه. تهران: رایزن. انصاریان، محمدتقی. 1396. شمع همیشه فروزان. قم: انصاریان. تولایی، محمود. خطی-الف. الکلام فی حقیقة القدرة و الاختیار و عدم الجبر و التفویض. موجود در مجموعه تقریرات دروس میرزا مهدی اصفهانی، ج. 3، رسالۀ سوم، گ 94 ر الی 206 پ، کتابخانه آستان قدس رضوی، شمارۀ 12456. تولایی، محمود. خطی-ب. فی حجیة فتوی الفقیه. موجود در مجموعه تقریرات دروس میرزا مهدی اصفهانی، ج. 2، رسالۀ سوم، گ 181 ر به بعد، کتابخانه آستان قدس رضوی، شمارۀ 12455. حسینی گرگانی، تقی. 1393. نبراس الهدی فی إبداء البداء. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار. حیدرپور، احمد، و غلامرضا فیاضی. 1398. «سه یار فلسفی برای نفی اختیار و چاره‌جویی عقیم فلسفی برای اثبات اختیار». تحقیقات کلامی ۲۴: 25-46. خراسانی، محمدکاظم (آخوند). 1409 ق. کفایة الأصول، ج. ۱. قم: موسسة آل‌البیت. خویی، ابوالقاسم. 1386. البیان فی تفسیر القرآن. تحقیق سید جعفر حسینی. تهران: دار الثقلین. رحیمیان، علیرضا. 1396. مسألۀ علم الهی و اختیار: واکاوی علم پیشین خداوند و ارادۀ آزاد انسان. قم: دلیل ما. رهنما، رضا. 1398. «تبیین علم بلامعلوم خداوند در سایۀ کشف انسان از استحالۀ اجتماع نقیضین بر اساس نظر میرزا مهدی اصفهانی». فلسفه و کلام اسلامی 52 (1). سعیدی‌مهر، محمد، و علیرضا مصدقی حقیقی. 1387. «نقد علامه طباطبایی بر رویکرد فروکاهشی حکمت متعالیه در مفهوم‌شناسی اراده ذاتی خداوند»، آینه معرفت 15. شیخ طوسی، محمد بن حسن. 1406 ق. الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. بیروت: دار الأضواء. شیخ طوسی، محمد بن حسن. 1417 ق. العدة فی أصول الفقه، ج. 2. تحقیق محمدرضا انصاری قمی. قم: محمدتقی علاقبندیان. شیخ مفید، محمد بن محمد. 1413ـ‌الف ق. أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات. قم: کنگرۀ شیخ مفید. شیخ مفید، محمد بن محمد. 1413ـ‌ب ق. تصحیح الاعتقاد. قم: کنگرۀ شیخ مفید. صفار، محمد بن حسن. 1404 ق. بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، ج. 1. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی. طباطبایی، سید محمدحسین. 1360. حاشیة الکفایة، ج. 1. قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی. طباطبایی، سید محمدحسین. 1364. اصول فلسفه و رئالیسم، ج. 3، 5. همراه با پاورقی مرتضی مطهری. تهران: صدرا. طباطبایی، سید محمدحسین. 1388. علی و فلسفه الهی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیة قم. طباطبایی، سید محمدحسین. 1390 ق. المیزان فی تفسیر القرآن، ج. 1، 2، 3، 7، 9، 10، 11، 13، 14، 17. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. طباطبایی، سید محمدحسین. 1414 ق. بدایة الحکمة. قم: مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. طباطبایی، سید محمدحسین. 1416 ق. نهایة الحکمة. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیة قم. طباطبایی، سید محمدحسین. 1981 م. تعلیقات علی الأسفار الأربعة، ج. 6، 7. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. عظیمی، مهدی. 1394. «قضا در فلسفۀ صدرا: نقدی بر تلقی علامه طباطبایی»، فلسفه و کلام اسلامی 48 (1). علامه حلی، حسن بن یوسف. 1425 ق. نهایة الوصول إلی علم الأصول، ج. 2. تحقیق شیخ ابراهیم بهادری. قم: موسسه امام صادق (ع). علی بن موسی الرضا (ع). 1406 ق. الفقه المنسوب إلی علی بن موسی الرضا. بیروت: مؤسسة آل‌البیت. غروی اصفهانی، محمدحسین. 1429 ق. نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، ج. 1، 2. بیروت: موسسة آل‌البیت علیهم السلام. فیاض، محمد اسحاق. 1431 ق. محاضرات فی أصول الفقه: تقریر أبحاث الأستاذ الأعظم آیة الله السید أبو القاسم الخوئی، ج. 2. قم: مؤسسه نشر اسلامی. کلینی، محمد بن یعقوب. 1407 ق. الکافی، ج. ۱، ۴. تصحیح علی‌اکبر غفاری. قم: دارالکتب الإسلامیة. مجلسی، محمدباقر. 1403 ق. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج. 4، 5. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. محقق حلی، جعفر بن حسن. 1423 ق. معارج الأصول. تحقیق سید محمدحسین کشمیری. لندن: مؤسسه امام علی علیه السلام. مرتضی علم‌الهدی، علی بن الحسین. 1376. الذریعة إلی أصول الشیعة، ج. ۱. تصحیح، مقدمه و تعلیقات از ابوالقاسم گرجی. تهران: دانشگاه تهران. مرتضی علم‌الهدی، علی بن الحسین. 1405 ق. الرسائل، ج. ۱. تصحیح سید مهدی رجائی. قم: دارالقرآن الکریم. مرتضی علم‌الهدی، علی بن الحسین. 1411 ق. الذخیرة فی علم الکلام. تحقیق احمد حسینی. قم: مؤسسه نشر اسلامی. مصباح یزدی، محمدتقی. 1391. آموزش فلسفه، ج. 2. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل. ملاصدرا. 1383. شرح أصول الکافی، ج. ۴. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. ملاصدرا. 1981 م. الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج. 6. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. موسوی، جمال‌الدین. 1396. «آموزۀ بدا در اندیشۀ امامیه از آغاز غیبت تا پایان مدرسۀ بغداد». در جستارهایی در مدرسۀ کلامی بغداد، زیر نظر محمدتقی سبحانی. قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث. میرجعفری میاندهی، محمدجواد. ۱۳۹۵. جبر فلسفی از دیدگاه استاد فیاضی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. میردادماد، محمدباقر. 1374. نبراس الضیاء و تسواء السواء فی شرح باب البداء و اثبات جدوی الدعاء. تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی. قم: هجرت. ناجی اصفهانی، حامد. 1374. مقدمۀ نبراس الضیاء. قم: هجرت. نصر، زهره سادات، و پروین نبیان. 1392. «معناشناسی اراده و مشیت الهی با تکیه بر آرای ملاصدرا و علامه طباطبایی»، معارف عقلی 29. نعمانی، ابن ابی زینب. 1397 ق. الغیبة. تهران: صدوق. | ||
|
Statistics Article View: 729 PDF Download: 391 |
||