News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,499,012 |
| PDF Download | 4,503,739 |
واکاوی روایات مناقشه‌برانگیز زنان در تفسیر آیه14 آل عمران | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 12, Volume 13, Issue 2 - Serial Number 26, January 1399, Pages 303-324 PDF (272.4 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/quran.2020.2719 | ||
| Author | ||
| سید مهدی لطفی* | ||
| دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، ایران. | ||
| Receive Date: 29 October 2019, Revise Date: 14 January 2020, Accept Date: 20 February 2020 | ||
| Abstract | ||
| مفسران در بهره‌گیری از روایت در تفسیر آیه 14 سوره آل عمران عملکردی متفاوت از یکدیگر دارند. برخی از آنان متذکر روایات ذم و برخی دیگر به نقل روایات مدح و ستایش زنان پرداخته‌اند. روایات ذم، زن را ریسمان شیطان و عاملی در فتنه و ابتلاء مردان توصیف می‌کنند و لزوم ایجاد محدودیت‌هایی برای ارتباط زنان با مردان را مطرح می‌سازند. در مقابل روایات مدح، با ترسیم چهره‌ای مثبت از زن، آن را برترین لذت دنیوی و اخروی و زن صالح را بهترین متاع دنیا معرفی می‌کنند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که مفسران دو سیاق مختلف برای آیه در ذم لذائذ یا مدح آن‌ها در نظر گرفته‌اند. روایات مدح با رویکردی ترغیبی به لذائذ دنیوی، همسو و مؤید آیه در ضرورت بهره‌مندی از نعمات و لذائذ دنیوی و وسیله پنداشتن آن‌ها در جهت رسیدن به نعمات و لذائد اخروی هستند؛ اما روایات ذم، با ارائه تصویری نامناسب از زن، رویکرد ترهیبی دارند و همسو با مفهوم آیه به نظر نمی‌رسند. در میان تفاسیری که در ذیل آیه به نقل روایت پرداخته‌اند، تفاسیر اجتهادی تمایل بیشتری به ذم لذائذ داشته و برعکس اکثر تفاسیر اثری، ممدوح بودن این لذائذ را مدنظر قرار داده-اند. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی و نقد عملکرد مفسران و اعتبار سنجی روایات ذیل آیه 14 سوره آل عمران است. | ||
| Keywords | ||
| تفسیر قرآن; آیه 14 سوره آل عمران; نقد حدیث; تفسیر مأثور; تفسیر اجتهادی | ||
| References | ||
|
قرآن کریم. نهج البلاغه، به کوشش صبحی صالح(1412ق)، قم: مؤسسه دار الهجره. آلوسی، محمود(1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیه. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد(بیتا)، تفسیر القرآن العظیم، صیدا: المکتبه العصریه. ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد(1409ق)، مصنف ابن ابی شیبه فی الأحادیث و الآثار، بیروت: دار الفکر . ابن بابویه، محمد بن علی(1362ش)، الخصال، به کوشش علی اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین. ابن بابویه، محمد بن علی(1413ق)، من لایحضره الفقیه، به کوشش علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی(1386ق)، الموضوعات، مدینه المنوره: مکتبه السلفیه. ابن حبان، محمد(1402ق)، کتاب الثقات، حیدرآباد: مجلس دائره المعارف الاسلامیه. ابن حبان، محمد(بیتا)، کتاب المجروحین، به کوشش محمود ابراهیم زاید، مکه المکرمه: دار الباز للنشر و التوزیع. ابن حنبل، احمد(بیتا)، مسند الإمام احمد بن حنبل، بیروت: دار صادر. ابن سلامه، محمد(1405ق)، مسند الشهاب، بیروت: مؤسسه الرساله. ابن عدی، عبدالله(1409ق)، الکامل، به کوشش یحیی مختار غزاوی، بیروت: دار الفکر. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر(1412ق)، تفسیر القرآن العظیم، به کوشش یوسف عبدالرحمن مرعشلی، بیروت: دار المعرفه. ابن کثیر، اسماعیل(1396ق)، السیرة النبویه، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت: دار المعرفه. ابن ماجه، محمد بن یزید(بیتا)، سنن ابن ماجه، به کوشش محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار الفکر . ابن منظور، محمد(1405ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزه . أزهری، محمد بن احمد(2001م)، تهذیب اللغة، به کوشش محمد عوض مرعب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی . اکبرنژاد، مهدی و ذوالفقاریفر امین(1396ش)، «اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر عقوبت حضرت یوسف(ع)»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال چهاردهم، ش34. اندلسی، محمد بن یوسف(1422ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الکتب العلمیه . بحرانی، سید هاشم(1415ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه البعثه. بخاری، محمد بن اسماعیل(بیتا)، التاریخ الکبیر، دیار بکر: المکتبه الاسلامیه. بخاری، محمد بن اسماعیل(1401ق)، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر. برقی، احمد بن محمد(1371ق)، المحاسن، به کوشش جلال الدین حسینی، تهران: دار الکتب العلمیه. بیضاوی، عبدالله بن عمر(1418ق)، انوار التنزیل و اسرار التأویل، به کوشش محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت: دار الفکر. ثعلبی، احمد بن محمد(1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی. جصاص، احمد بن علی(1415ق)، احکام القرآن، به کوشش عبدالسلام محمد علی شاهین، بیروت: دار الکتب العلمیه. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله(1411ق)، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار المعرفه. حجاج نیشابوری، مسلم(بیتا)، صحیح مسلم، بیروت» دار الفکر. حویزی، عبد علی بن جمعه(1412ق)، تفسیر نور الثقلین، به کوشش هاشم رسولی محلاتی، قم: مؤسسه اسماعیلیان. خوئی، ابوالقاسم(1410ق)، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه. ذهبی، محمد بن احمد(1413ق)، الکاشف فی معرفه من له روایه فی کتب السته، جده: دار القبله للثقافه الاسلامیه. رازی، عبدالرحمن بن ابی حاتم(1372ق)، کتاب الجرح و التعدیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی. راد، علی و مجلسی، زینب(1393ش)، «اعتبار سنجی روایات فتنه بودن زنان (مصادر، اسناد و مفهوم)»، فصلنامه علوم حدیث، سال نوزدهم، ش71. راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، بیروت: دار القلم، دار الشامیه. زمخشری، جار الله(1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی. سمرقندی، نصر بن محمد(1416ق)، بحر العلوم(تفسیر السمرقندی)، به کوشش محمود مطرجی، بیروت: دار الفکر. سمعانی، منصور بن محمد(1418ق)، تفسیر السمعانی، ریاض: دار الوطن. سید قطب، ابرهیم حسین(1412ق)، فی ظلال القرآن، بیروت، قاهره: دار الشروق. سیوطی، جلال الدین(1416ق)، الإتقان فی علوم القرآن، به کوشش سعید المندوب، بیروت: دار الفکر. سیوطی، جلال الدین(1404ق)، الدرالمنثور، بیروت: دار المعرفه. شریف رضی، محمد بن حسین(بیتا)، المجازات النبویه، قم: مکتبه بصیرتی. شهیدی، روح الله و توسل، سیده راضیه(1394ش)، «جستاری در معیارهای اعتبار سنجی روایات تفسیری شیعه» حدیث و اندیشه، ش19. طباطبایی، محمد حسین(1412ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه. طبرانی، سلیمان بن احمد(بیتا)، معجم الکبیر، قاهره: مکتبه ابن تیمیه. طبرسی، فضل بن حسن(1415ق) مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات. طبری، محمد بن جریر(1415ق)، جامع البیان، به کوشش صدقی جمیل العطار، بیروت: دار الفکر. عجلی، احمد بن عبدالله(1405ق)، معرفة الثقات، مدینه المنوره: مکتبه الدار. عقیلی، محمد بن عمرو(1418ق)، الضعفاء الکبیر، بیروت: دار الکتب العلمیه عیاشی، محمد بن مسعود(بیتا)، تفسیر العیاشی، به کوشش هاشم رسولی محلاتی، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه. فتاحی زاده، فتحیه(1387ش)، «اعتبار سنجی روایات تفسیری علی بن قمی در تفسیر قمی»، مطالعات اسلامی، ش80. فتنی، محمد طاهر بن علی(1343ق)، تذکرة الموضوعات، بیروت: اداره الطباعه المنیریه. فخر رازی، محمد بن عمر(1420ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. فراهیدی، خلیل بن احمد(1410ق)، کتاب العین، به کوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم: دار الهجره. فقهیزاده، عبدالهادی و دهقانی قناتغستانی، مهدیه(1396ش)، «تحلیل انتقادی برداشتهای صورت گرفته از روایات تفسیری سبعا من المثانی»، فصلنامه علوم حدیث، ش86. فیض کاشانی، ملامحمد محسن(1416ق)، التفسیر الصافی، قم: مؤسسه الهادی و تهران: مکتبه الصدر. قاسمپور محسن و رضایی، سجاد(1390ش)، «پژوهشی در بررسی متنی و سندی روایات تفسیری حبری»، پژوهش دینی، ش23. قرطبی، محمد بن احمد(1405ق)، الجامع لأحکام القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. قمی، علی بن ابراهیم(1404ق)، تفسیر القمی، به کوشش طیب موسوی جزائری، قم: مؤسسه دار الکتاب و النشر. کلینی، محمد بن یعقوب(1363ش)، الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیه. متقی هندی، علی(1409ق)، کنزل العمال فی السنن الاقوال و الافعال، بیروت: مؤسسه الرساله. مجلسی، محمد باقر(1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. مرتضی، جعفر(1422ق)، خلفیات کتاب مأساة الزهرا، بیروت: دار السیره. مسعودی، عبدالهادی(1394ش)، «روایات تفسیری ضعیف السند: چیستی، روش تعامل و کارآمدی»، تفسیر اهل بیت(ع)، سال دوم، سال بیست و دوم، ش2. معارف، مجید؛ مصلاییپور یزدی، عباس و قاسمی حامد، مرتضی(1394ش)، «بررسی روایات تفسیری فریقین در مسئله ازدواج حضرت یوسف با زلیخا»، حدیث پژوهی، سال هفتم، ش13. مغنیه، محمد جواد(1424ق)، التفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الاسلامیه. میدانی، احمد بن محمد(1366)، مجمع الأمثال، مشهد: آستان قدس رضوی. نجارزادگان، فتح الله و نجفپور جعفر (1396)، «اعتبار سنجی عقل تأویلگرا در روایات تفسیری مجاهد بن جبر»، حدیث پژوهی، سال نهم، ش17. نجاشی، احمد بن علی (1416) رجال النجاشی، قم: انتشارات جامعه مدرسین. نحاس، احمد بن محمد (1409)، معانی القرآن، به کوشش محمد علی صابونی، مکه المکرمه: جامعه ام القری. نسائی، احمد بن شعیب (1348)، سنن النسائی، بیروت: دار الفکر. نوری، حسین (1408)، مستدرک الوسائلو مستنبط المسائل، قم: مؤسسه آل البیت. نووی، یحیی بن شرف (1407)، صحیح مسلم بشرح النووی، بیروت: دار الکتاب العربی. نیشابوری، مسلم بن حجاج (بیتا)، صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر. هیثمی، علی بن ابی بکر (1408)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دار الکتب العلمیه. | ||
|
Statistics Article View: 706 PDF Download: 533 |
||