News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,960 |
| PDF Download | 4,499,629 |
نسبت مفهوم واجب‌الوجود در فلسفه اسلامی با خدای متشخص و غیرمتشخص | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 10, Volume 17, Issue 1 - Serial Number 33, February 1398, Pages 189-210 PDF (410.23 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2019.2584 | ||
| Author | ||
| عباسعلی منصوری* | ||
| استادیار گروه الهیات، دانشکده ادبیات، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | ||
| Receive Date: 13 August 2018, Revise Date: 08 October 2018, Accept Date: 24 October 2018 | ||
| Abstract | ||
| وجود اصولی همچون «تقسیم موجودات به واجب و ممکن در عین پذیرش اشتراک معنوی وجود»، «نیازمندی واجب‌الوجود به اثبات»، «اشتراک معنوی صفات واجب‌الوجود با صفات ممکن‌الوجودها»، «کاربرد محمول‌های مربوط به موجودات متشخص برای واجب‌الوجود»، «تلقی گفتاری از وحی»، و «تلقی شخص داشتن از خداوند در هنگام عبادت» از جمله شواهدی هستند که در آثار فلاسفه مسلمان بر متشخص بودن واجب‌الوجود دلالت می‌کنند. در کنار این شواهد، می‌توان مواردی را یافت که بر غیرمتشخص بودن واجب‌الوجود دلالت دارند. از جمله می‌توان به «نظریه فیض»، «بساطت محض واجب‌الوجود»، «غیرمتناهی بودن واجب‌الوجود»، «تنزیهی بودن سخن گفتن از خداوند» و «نفی وجود مستقل از معلول» اشاره کرد. کارکرد حداقلی شواهد دسته دوم در کنار شواهد متشخص بودن واجب‌الوجود آن است که نشان می‌دهند مفهوم واجب‌الوجود در فلسفه اسلامی از حیث دلالت بر خدای متشخص یا غیرمتشخص گرفتار ابهام است و نمی‌توان قاطعانه از تطابق واجب‌الوجود در فلسفه اسلامی با خدای متشخص دفاع کرد. شواهد دسته دوم در کارکرد حداکثری خود می‌توانند نشان دهند که واجب‌الوجود در فلسفه اسلامی با خدای غیرمتشخص تطابق دارد. در این مقاله کارکرد حداقلی شواهد غیرمتشخص بودن خداوند مد نظر است، هرچند که در خصوص کارکرد حداکثری این شواهد نیز توضیحاتی ارائه می‌شود. | ||
| Keywords | ||
| واجب‌الوجود; خدای متشخص; خدای غیرمتشخص; تصویر خدا | ||
| References | ||
|
ابن باجه، محمد بن یحیی. بی‌تا. رسائل فلسفیة. تحقیق از جمال‌الدین العلوی. بیروت: دارالثقافة. ابن سینا، حسین بن عبدالله. 1363. المبدأ و المعاد. به اهتمام عبدالله نورانی. تهران: موسسه مطالعات اسلامی. ابن سینا، حسین بن عبدالله. 1371. المباحثات. قم: بیدار. ابن سینا، حسین بن عبدالله. 1375. الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة. ابن سینا، حسین بن عبدالله. 1379. النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران. ابن سینا، حسین بن عبدالله. 1383. الهیات دانشنامه علائی. همدان: دانشگاه بو علی سینا. ابن سینا، حسین بن عبدالله. ۱۴۰۰ ق. رسائل ابن سینا. قم: بیدار. ابن سینا، حسین بن عبدالله. 1404ـ‌الف ق. الشفاء (الالهیات). قم: مکتبة آیة الله المرعشی. ابن سینا، حسین بن عبدالله. 1404ـ‌ب ق. التعلیقات. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی. اژه‌ای، محمدعلی. ۱۳۸۲. «تشخص»، در دانشنامه جهان اسلام، ج. ۷. تهران: دانشنامه جهان اسلام. اکبریان، رضا، و طیبه کرمی. 1390. «مقایسه احد در فلسفه افلوطین و واجب الوجود در فلسفه ملاصدرا». پژوهشنامه فلسفه دین 9(1): 5-27. ایلخانی، محمد. 1375. «اصل فردیت و نظریه کلیات در آثار بوئیتوس». نامه فرهنگ 22. بغدادی، ابوالبرکات هبه الله بن ملکا. 1373. المعتبر فی الحکمة. اصفهان: دانشگاه اصفهان. بهمنیار، ابوالحسن بن مرزبان. 1375. التحصیل. تصحیح مرتضی مطهری. تهران: دانشگاه تهران. تبرایی، مهناز، محمد علی عباسیان چالشتری. 1396. «نسبت مفهوم واجب‌الوجود فارابی با احد افلوطین». فلسفه دین 14(3): 545-569. توحیدی، ابوحیان علی بن محمد. 1424 ق. الامتاع و المؤانسة. بیروت: مکتبة عنصریة. جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۷۶. رحیق مختوم. قم: اسراء. حسینی، سیده زهرا، عبدالرسول کشفی، و احد فرامرز قراملکی. ۱۳۹۵. «تعالی صرف واجب‌الوجود و مسئله نیایش». قبسات ۷۹. حمزئیان، عظیم، علی سنائی، و زینب عرب. 1396. «خدای ʼمتشخصʽ و ʼانسان وارʽ از منظر قرآن و عهد جدید». پژوهشنامه کلام 7: 113-139. درایتی، مجتبی. 1394. «ملاک تشخص در فلسفه ارسطو: صورت یا ماده؟». حکمت و فلسفه 11. رازی، محمد بن زکریا. 1371. السیرة الفلسفیة. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. سبحانی تبریزی، جعفر. 1421 ق. مفاهیم القرآن، ج. ۱. قم: مؤسسة الامام الصادق (علیه السلام). سبزواری، ملاهادی. 1379. شرح المنظومة. تصحیح و تعلیق از آیت‌الله حسن‌زاده آملی. تهران: ناب. سبزواری، ملاهادی. 1383. اسرار الحکم. تصحیح از کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی. سهروردی، یحیی بن حبش. 1373. حکمة الاشراق. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. سهروردی، یحیی بن حبش. 1375. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح و مقدمه هانری کربن و سید حسین نصر. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. شیرازی، قطب‌الدین محمود بن مسعود. 1369. درة التاج. تصحیح محمد مشکوة، تهران: حکمت. فارابی، ابونصر محمد بن محمد. 1371. التعلیقات به ضمیمه کتاب التنبیه علی سبیل السعاده. تهران: چاپ جعفر آل یاسین. فارابی، ابونصر محمد بن محمد. 1995. آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. بیروت: مکتبة الهلال. فارابی، ابونصر محمد بن محمد. 1996. کتاب السیاسة المدنیة. بیروت: مکتبة الهلال. فخر رازی، محمد بن عمر. 1384. شرح الاشارات و التنبیهات. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. فخر رازی، محمد بن عمر. 1411 ق. المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات. قم: بیدار. کاکایی، مستانه، و حسن عباسی حسین‌آبادی. 1396. «مفهوم خدا در اندیشه‌ی ابن‌سینا». جستارهای فلسفه دین 13: 1-17. کندی، ابویوسف یعقوب بن اسحاق. بی‌تا. رسائل الکندی الفلسفیة. قاهره: دارالفکر العربی. مجتهد شبستری، محمد، محمود جعفری دهقی، علیرضا ابراهیم، و عبدالله صلواتی. 1367. «خدا». در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج. 22. تهران: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. معلمی، حسن. 1393. حکمت صدرایی. قم: حکمت اسلامی. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1354. المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1360. الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: المرکز الجامعی للنشر. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1361. العرشیة. تصحیح غلامحسین آهنی. تهران: مولی. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1363ـ‌الف. المشاعر. به اهتمام هانری کربن. تهران: کتابخانه طهوری. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1363ـ‌ب. مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1385. شرح الاصول الکافی. ج. 4. تهران: بنیاد حکمت ملاصدرا. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1981 م. الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. بی‌تا. الحاشیة علی الهیات الشفاء. قم: بیدار. ملکیان، مصطفی. 1379. «معنویت در نهج‌البلاغه» (سلسله سخنرانی‌هایی در مؤسسه نگاه معاصر). دسترسی در تاریخ 01/05/1397، در نشانی اینترنتی: https://3danet.ir. ملکیان، مصطفی. 1392. «تصور من درباره خدا». دسترسی در تاریخ 01/05/1397 در نشانی اینترنتی: http://malakeyan.blogfa.com/post/92. میرداماد، محمد بن باقر. 1385. مصنفات میرداماد. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. میرداماد، محمد بن باقر. 1391. الافق المبین. تهران: میراث مکتوب. ناصرخسرو، ابو معین قبادیانی. 1384. زاد المسافر. تصحیح سید محمد عمادی. تهران: میراث مکتوب | ||
|
Statistics Article View: 674 PDF Download: 469 |
||