News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,850 |
| PDF Download | 4,499,271 |
آیین‌های تلویزیونی و بازنمایی «حزن مذهبی» آسیب‌شناسی سنت‌های مناسبتی تلویزیون ایران در «محرم» | ||
| دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق) | ||
| Article 3, Volume 26, Issue 1 - Serial Number 55, June 1398, Pages 67-97 PDF (577.28 K) | ||
| Document Type: علمی-پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/rc.2019.2528 | ||
| Authors | ||
| علی جعفری* 1; ناصر باهنر2 | ||
| 1دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) | ||
| 2دانشیار فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) | ||
| Receive Date: 21 October 2017, Revise Date: 21 June 2018, Accept Date: 12 September 2018 | ||
| Abstract | ||
| «برنامه‌های مناسبتی» با وسعت و گونه‌گونی امروزینش، از اختصاصات تلویزیون پساانقلابی است. یکی از تغییراتی که به تبع انقلاب اسلامی در رادیوتلویزیون ملی ایجاد شد، توجه به هم‌گرایی آن با زمینه‌های فرهنگی و تاریخی و مذهبی جامعه بود. شاخه‌ای از این هم‌گرایی در «تقویم‌محوری» جداول پخش تجلی یافت که استمرار آن به شکل‌گیری تدریجی برنامه‌های تلویزیونی متمایزی انجامید که بعدها به «مناسبتی» موسوم شد. تلفیق منحصربه‌فرد دو تقویم شمسی و قمری در تقویم رسمی کشور در کنار چگالی مناسبتی بالای مذهب تشیع، دو زمینه حداکثری‌بودگی تقویم رسمی ایران هستند. مناسبتی‌ها اما در رادیوتلویزیون پساانقلابی همچنان مهمان ناخوانده تلقی می‌شوند. کیفیتِ نازل و وضعیتِ معمولاً یکنواخت آن‌ها خصوصا در ماه محرم، برند این گونه را عملاً از رونق انداخته است. با‌این‌حال برخی سریال‌های ویژه مثل شب دهم و مختارنامه زمینه نوعی بازگشت به مناسبتی‌ها و بازسازی آن‌ها را فراهم می‌آورد. مناسبتی‌ها در بخش مطالعاتی هم چندان مورد توجه نبوده‌اند. مقالۀ پیشِ رو گزارشی از اولین مطالعات جدی در حوزه «مناسبت‌پژوهی تلویزیونی» است که برنامه‌های مناسبتی «شبکه یک سیما» در ماه محرم سال 1433 هجری قمری برابر با 1393 هجری شمسی را مورد بررسی قرار داده است. باز زمانی مطالعه (جامعه تحقیق) پخش شکه اول سیما را از ده روز پیش از آغاز ماه محرم تا پنج روز پس از روز عاشورا (مجموعاً 25 روز) شامل می‌شود. در این مطالعه از مبدأ نظری «ارتباطات آیینی» و به کمک رهیافت «مردم‌نگاری» و در ادامه با استفاده از روش «مقایسه دایمی داده‌ها»، فرایند ورود و خروج آیینی تلویزیون ایران به مناسبت «حزن مذهبی» ثبت و تحلیل می‌شود. در میان روش‌های کیفی، مردم‌نگاری روشی است که قابلیّت انعطاف برای ثبت تغییرات مناسبتی اَبَرمتنی تصویری در حد 25 روز از پخش یک شبکه تلویزیونی را دارد. بدین‌ترتیب که با بازبینی چندباره برنامه‌های روزانه شبکه اول سیما، روند تدریجی تغییرات مناسبتی فضا و نشانه‌ها در پخش تلویزیونی به تفکیک هریک از برنامه‌ها و به ترتیب پخش آن‌ها ثبت و توصیف شد. حاصل اجرای این فرایند تولید قریب به 200 صفحه داده توصیفی بود. این داده‌ها پس از دسته‌بندی اولیّه(category system)، با استفاده از روش مقایسه دایمی (constant comparative technique) در چند مرحله فراوری شد و نهایتاً روندهای آیینی‌سازی تلویزیونی حزن تحت عناوینی استعاری صورت‌بندی شد. مؤلفه‌‌های «حزن تلویزیونی» در شبکه اول سیما در بازه زمانی این مطالعه عبارتند از: «تباکی» حداکثری ، «بُکاء» حداقلی؛ حماسه‌زدایی (حزن مجلس ترحیمی)؛ انفکاک بین رمزگان‌های شور و شعور؛ آغاز باشکوه و پایان برهوت؛ تقابل عزاداری تک و تنهایی در گوشه استودیو با عزاداری دسته‌جمعی در وسط خیابان، پرداخت به «عزاداری» بیش از پرداخت به «عزا»؛ بازنمایی «تاریخمند» و «نقطه جوشی» از رسانه‌های سنتی.. | ||
| Keywords | ||
| تقویم; مناسبت‌های تقویمی; برنامه‌های مناسبتی; حزن مذهبی; حزن تلویزیونی; صداو سیما; ارتباطات آیینی; نظریه نمایش گافمن | ||
| References | ||
|
ادگار، اندرو و پیتر سجویک (1388). مفاهیم کلیدی در نظریه فرهنگی، (ناصرالدین علی تقویان، مترجم) تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. اسمیت، فیلیپ (1387). درآمدی بر نظریۀ فرهنگی، (حسن پویان، مترجم) تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. دومینینگ، جوزف. آر و راجر دی. ویمر (1384). تحقیق در رسانه‌های جمعی، کاووس سیدامامی، مترجم) تهران: سروش. رودنبولر، اریک دبلیو (1387). ارتباطات آیینی در گفت‌وگوهای روزمره تا جشن‌های رسانه‌ای‌شده، (عبدالله گیویان، مترجم) تهران: دانشگاه امام صادق (ع). عاملی، سیدجعفرمرتضی (۱۳۷۵). بزرگداشت‌ها در اسلام، محمد سپهری، مترجم) قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه. فلیک، اووه (1387). درآمدی بر تحقیق کیفی، (هادی جلیلی، مترجم) تهران: نی. فیسک، جان (۱۳۸۶). درآمدی بر مطالعات ارتباطی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها. کری، جیمز (1376). ارتباطات و فرهنگ، مریم داداشی، مترجم) تهران: نقطه. لیندلف، تامس (۱۳۸۸). روش‌های تحقیق کیفی در علوم ارتباطات، (عبدالله گیویان، مترجم) تهران: انتشارات همشهری. لیتل جان، استیفن (1384). نظریه‌های ارتباطات، (سیدمرتضی نوربخش و سیداکبر حسینی، مترجم) تهران: جنگل. مک‌کویل، دنیس (1385). درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی، (پرویز اجلالی، مترجم) تهران: مرکز مطالعات رسانه. مهدیزاده، سیدمحمد (1384). مطالعۀ تطبیقی نظریۀ کاشت و دریافت در ارتباطات، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات صداوسیما. مهدیزاده، سیدمحمد (1392). نظریه‌های رسانه؛ اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: همشهری. | ||
|
Statistics Article View: 936 PDF Download: 773 |
||