News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,960 |
| PDF Download | 4,499,629 |
تحلیلی از هم‌سویی خط فکری سید مرتضی با معتزلیان بصری در تبیین ماهیت اراده خداوند | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 3, Volume 17, Issue 1 - Serial Number 33, February 1398, Pages 43-62 PDF (335.3 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2019.2511 | ||
| Author | ||
| اکبر اقوام کرباسی* | ||
| استادیار گروه پژوهشی کلام اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران. | ||
| Receive Date: 25 May 2019, Revise Date: 07 August 2019, Accept Date: 19 August 2019 | ||
| Abstract | ||
| سید مرتضی، در کنار شیخ مفید، راهبری دو خط فکری در مدرسه کلامی بغداد را به عهده دارند. زمانه و زمینه علمی و فرهنگی آن دوران با حضور پررنگ و پرقدرت جریان کلامی اعتزال همراه و همزمان است، دورانی که امامیه تازه دوران خمود و خموشی کلام را پشت سر نهاده و با جریانی کلامی مواجه است که تمام میدان روش و ادبیات کلامی را از آن خود ساخته است. سید مرتضی و شاگردانش در چنین محیطی نسبت به ماهیت اراده خداوند نظریه‌پردازی می‌کنند و با گذشت و عبور از آنچه پیشینیان امامیه در مدرسه کوفه بدان اعتقاد دارند، تا اندازه‌ای به تبیین اعتزالی اراده الهی نزدیک می‌شوند. اراده خداوند اگر پیش‌تر در مدرسه کوفه امری حادث بود، که نه در ذات جای داشت و نه از ذات بریده بود، و اگر در نظر شیخ مفید به نفس الفعل و شی‌ء مکوّن خارجی شناسانده می‌شد، در دوران سید مرتضی و پس از او، اگرچه همچنان حدوث خویش را حفظ می‌کرد و به داعی و علم تحویل برده نمی‌شد، اما به لحاظ وجودشناختی چونان تلقی رایج معتزله بصری، در قالب حادث لافی‌المحل تبیین شد. خط فکری سید مرتضی در بغداد این ایده را تقویت می‌کرد و پوشش می‌داد. | ||
| Keywords | ||
| اراده; حادث; لافی‌المحل; سید مرتضی; شیخ طوسی; ابوالصلاح حلبی; معتزلیان بصری | ||
| References | ||
|
اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل. 1400 ق. مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلیین. تصحیح هلموت ریتر. ویسبادن: فرانس شتاینر. اقوام کرباسی، اکبر. 1391. «مدرسه کلامی کوفه». نقد و نظر 65. اقوام کرباسی، اکبر. 1395. «تحلیلی وجودشناسانه از سیر تطور اراده خداوند در نظام فکری معتزله». تحقیقات کلامی 14. جبرئیلی، محمد صفر. 1389. سیر تطور کلام شیعه. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. جوادی، قاسم. 1378. «تأثیر اندیشه‌های کلامی شیعه بر معتزله». هفت آسمان 1. حسینی‌زاده، سید علی. 1392. «مقایسه اندیشه‌های کلامی نوبختیان و شیخ مفید در بستر میراث کلامی امامیه و معتزله». تحقیقات کلامی 2. حسینی‌زاده، سیدعلی. 1394. نوبختیان. قم: پزوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. حلبی، ابوالصلاح تقی‌الدین بن نجم‌الدین. 1404 ق. تقریب المعارف. تحقیق فارس الحسون. قم: الهادی. سبحانی، محمدتقی. 1391. «کلام امامیه: ریشه‌ها و رویش‌ها». نقد و نظر 65. سبحانی، محمدتقی (زیر نظر). 1395. جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد، به کوشش سید علی حسینی‌زاده، قم: دارالحدیث. سبحانی، محمدتقی (زیر نظر). 1396. جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه، به کوشش اکبر اقوام کرباسی. قم: دارالحدیث. سید مرتضی (ابوالقاسم علی بن حسین بن موسی). 1381. الملخّص فی أصول الدین. تحقیق محمدرضا انصاری قمی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. سید مرتضی (ابوالقاسم علی بن حسین بن موسی). 1387 ق. جمل العلم و العمل. تحقیق سید احمد الحسینی. نجف اشرف: مطبعة الآداب. سید مرتضی (ابوالقاسم علی بن حسین بن موسی). 1405 ق. رسائل الشریف المرتضی. تحقیق سید احمد الحسینی. قم: دارالقرآن الکریم. سید مرتضی (ابوالقاسم علی بن حسین بن موسی). 1411 ق. الذخیره فی علم الکلام. تحقیق سید احمد حسینی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. 1364. الملل و النحل. قم: الشریف الرضی. شیخ صدوق (محمد بن علی بن بابویه). 1398 ق. التوحید. به تحقیق و تصحیح هاشم حسینی. قم: جامعه مدرسین. شیخ طوسی (ابوجعفر محمد بن حسن). 1394. تمهید الاصول. تصحیح مرکز تخصصی لعلم الکلام الاسلامی. قم: رائد. شیخ طوسی (ابوجعفر محمد بن حسن). 1430 ق. الإقتصاد فیما یتعلق بالإعتقاد. تحقیق السید محمد کاظم الموسوی. قم: دلیل ما. شیخ مفید (محمد بن محمد بن نعمان). 1413 ق. (الف). مسئلة فی الإرادة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید. شیخ مفید (محمد بن محمد بن نعمان). 1413 ق. (ب). أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید. شیخ مفید (محمد بن محمد بن نعمان). 1413 ق. (ج). تصحیح الأعتقادات الإمامیة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید. قاضی عبدالجبار (عبدالجبار بن احمد اسدآبادی). 2012 م./1433 ق. المغنی فی ابواب التوحید و العدل. دراسة و تحقیق محمد خضر نبهاء. بیروت: دارالکتب العلمیة. کدیور، محسن. 1385. «قرائت فراموش‌شده: بازخوانی نظریۀ علمای ابرار. تلقی اولیۀ اسلام شیعی از اصل امامت». مدرسه ۱ (۳). مندرج در: آیینه اندیشه 5. کلینی، محمد بن یعقوب. 1407 ق. الاصول من الکافی. تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الإسلامیة. مفضل بن عمر. بی‌تا. توحید المفضل. تحقیق: کاظم مظفر. قم: داروی. مکدرموت، مارتین جیمز. 1363. اندیشه‌های کلامی شیخ مفید. ترجمه احمد آرام. تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل شعبه تهران با همکاری دانشگاه تهران. موسی تنیانی، سید اکبر. 1391. «متکلمان ناشناخته امامی بغداد از غیبت صغری تا دوران شیخ مفید». نقد و نظر 66. میرزایی، عباس. 1391. «نقش معتزلیان شیعه‌شده در گرایش کلام امامیه به اعتزال». نقد و نظر 66. | ||
|
Statistics Article View: 645 PDF Download: 402 |
||