
Number of Journals | 20 |
Number of Issues | 508 |
Number of Articles | 4,393 |
Article View | 8,246,343 |
PDF Download | 4,241,404 |
چیستیِ ایمان در قرآن کریم به روش تحلیل محتوای کیفی | ||
مطالعات قرآن و حدیث | ||
Article 7, Volume 12, Issue 2 - Serial Number 24, April 1398, Pages 135-164 PDF (679.43 K) | ||
Document Type: علمی - پژوهشی | ||
DOI: 10.30497/quran.2019.2476 | ||
Author | ||
سید مصطفی احمدزاده* | ||
استادیار گروه قرآن و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مشهد، ایران. | ||
Receive Date: 28 December 2018, Revise Date: 22 April 2019, Accept Date: 29 May 2019 | ||
Abstract | ||
چیستی ایمان، یکی از مهمترین سؤالاتی است که در درازنای تاریخ اسلام، ذهن مفسران و متکلمان اسلامی را به خود مشغول ساخته است. برخی بر یک رکن، گروهی بر دو رکن، بعضی بر سه رکن و عدهای بر چهار رکن اصلی در تعریفِ چیستیِ ایمان، مستند به آیات قرآن، تأکید ورزیدهاند. در این پژوهش، دیدگاه قرآن، در باب چیستیِ ایمان به دور از منازعات متکلمان و مفسران و تنها با تمرکز بر آیات قرآن، به شیوۀ مستند، مستدل و متنمحور و با روش تحلیل محتوای کیفی؛ استخراج، گزارش و تحلیل شده تا زمینه برای پاسخ به سؤال پیشگفته فراهم آید. از مطالعۀ تحلیلی آیات مربوط به ایمان در قرآن به دست میآید که ایمان به معنای تصدیق و مراد از تصدیق، یقین است که در قلب، جای دارد و از همین رو، ایمان امری قلبی است. نیز همۀ گونههای متعلَّقات ایمان در قدسی بودن مشترکند. نتیجه اینکه ایمان، تصدیقِ امرِ قدسی است. ایمان، دارای مراتب، اختیاری، قلبی و متقابل با کفر است و پس از اسلام و پیش از تقوا، احسان، اطمینان، بِرّ و صدق قرار میگیرد. | ||
Keywords | ||
ایمان; مراتب ایمان; چیستیِ ایمان; امر قدسی; تصدیق; تحلیل محتوای کیفی | ||
References | ||
قرآن کریم. آخوندی، محمد باقر (1393)، «سنخ شناسی نفاق در قرآن مجید»، فصلنامه آموزههای قرآنی، شماره 20، صص 76-53. ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق) (بیتا)، التوحید، تصحیح: السید هاشم الحسینی الطهرانی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه. ابن حزم اندلسی، ابی محمد علی بن احمد (1420)، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، تحشیه: احمد شمس الدین، بیروت: دارالکتب العلمیه. ابن فارس، احمد (1399)، معجم مقائیس اللغه، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالفکر. ابن منظور، محمد بن مکرم (1405)، لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزه. احمدزاده، سید مصطفی (1396)، چیستی عمل صالح در قرآن کریم؛ روشی معناشناختی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. استراوس، انسلم؛ کربین، جولیت (1394)، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینهای، ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران: نشر نی. اشعری، ابوالحسن (1409)، مقالات الاسلامیین، بیروت: دارالنفائس. ایزوتسو، توشیهیکو (1378)، مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدرهای، تهران: فرزان. ایزوتسو، توشیهیکو (1378)، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمۀ زهرا پور سینا، تهران: سروش. باردن، لورنس (1374)، تحلیل محتوا، ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی سرخابی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی. بروجردی، سید حسین (1416)، تفسیر الصراط المستقیم، قم: موسسه انصاریان. جوادی آملی، عبدالله (1378)، تفسیر تسنیم، قم: نشر اسراء. جوادی آملی، عبدالله (1379)، معرفتشناسی در قرآن، قم: نشر اسراء. خادمی، عین الله و قدسیه ماجدی (1393)، «چیستی ایمان از دیدگاه ملاصدرا»، فصلنامه فلسفه دین، دوره 11، شماره 2، صص 324- 289. خامه گر، محمد (1382)، ساختار هندسی سورههای قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. راغب اصفهانی، حسین (1416)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، بیروت: دارالقلم. سلیمی، علی (1395)، «تحلیل پاره فرهنگی در نظریه قرآنی کجروی»، فصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، شماره 15، صص34-5. سید رضی (1368)، نهج البلاغه، ترجمۀ سید جعفر شهیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. سید مرتضی، علی بن الحسین الموسوی البغدادی (1411)، الذخیره فی علم الکلام، تحقیق: السید احمد الحسینی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه. طباطبایی نجفی، سید مهدی بن سید مرتضی (1417)، رساله سیرو سلوک منسوب به بحرالعلوم، با مقدمه و شرح سید محمد حسین حسینی طهرانی، مشهد: انتشارات علامه طباطبایی. طباطبایی، سید محمد حسین (1402)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. طبرسی، (1415)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن (1400)، الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد، تهران: چهل ستون. علوی، سید محمد کاظم (1393)، «تحلیل معرفت محورانه مراتب ایمان در فلسفه ملاصدرا»، فصلنامه حکمت و فلسفه، سال دهم، شماره دوم، صص28-7. فیروزی، رضا (1386)، نظریه ایمان، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. کافی، مجید (1392)، نظریه اجتماعی ارتباط در قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. کریپندورف، کلوس (1383)، تحلیل محتوا: مبانی روششناسی، ترجمۀ هوشنگ نایبی، تهران: نشرنی. کلینی، محمد بن یعقوب (1379)، الکافی، تصحیح: علی اکبر الغفاری و محمد باقر البهبودی، تهران: دارالکتب الاسلامیه. لسانی فشارکی، محمد؛ مرادی زنجانی، حسین (1391)، روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، قم: بوستان کتاب. محمدی، عبدالله (1397)، هستی شناسی ایمان: کاوشی در رابطه ایمان و معرفت، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. مصباح یزدی، محمد تقی (1383)، به سوی او، تحقیق و ویرایش: محمد مهدی ناصری، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. معروفی، یحیی؛ یوسفزاده، محمدرضا (1388)، تحلیل محتوا در علوم انسانی، همدان: سپهر دانش. مفید، محمد بن نعمان (1413)، تصحیح الاعتقاد، مجموعه آثار، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید. مقداد، جمال الدین بن عبدالله (1429)، اللوامع الاالهیه فی المباحث الکلامیه، قم: بوستان کتاب. ملاصدرا شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360)، اسرار الآیات، تصحیح: محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران. ملاصدرا شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق: محمد خواجوی، قم: بیدار. نامور، هومن؛ ذهبی، فاطمه (1389)، «گامی به سوی تحلیل محتوای آیات قرآن از منظر روانشناسی اجتماعی»، فصلنامۀ مطالعات قرآن و حدیث، سال چهارم، شمارۀ اول، پیاپی 7، صص57-76. نصیری، منصور (1393)، «ایمان از دیدگاه علامه طباطبایی»، فصلنامه قبسات، شماره 73، صص78- 49. الهیزاده، محمد حسین (1395)، تدبر در قرآن کریم، مشهد: مرکز تدبر در قرآن و سیره. Hsieh, Hsiu-fang, Shannon, Sarah E., (2005), "Three Approaches to Qualitative Content Analysis", Qual Health Res, vol. 15. Yan Zhang and Barbara M. Wildemuth, (2005), Qualitative Analysis of Content, 1- 12, Retrieved from https://philpapers.org/rec/ZHAQAO. | ||
Statistics Article View: 764 PDF Download: 1,014 |