News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,864 |
| PDF Download | 4,499,403 |
واکاوی ادله اثبات ضمان منافع مستوفات در فقه و حقوق امامیه | ||
| پژوهشنامه فقه اجتماعی | ||
| Article 6, Volume 7, Issue 13, November 1397, Pages 121-140 PDF (341.41 K) | ||
| Document Type: مقاله پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/fiqh.2019.2421 | ||
| Authors | ||
| ابوالفضل علیشاهی قلعه جوقی* 1; مهدی سعیدی2 | ||
| 1دانشیار گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی، خراسان رضوی، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | ||
| Receive Date: 02 June 2018, Revise Date: 09 September 2018, Accept Date: 07 November 2018 | ||
| Abstract | ||
| منافع مستوفات، منافعی هستند که شخص، پس از دستیابی بر مال دیگری، از آن بهره میبرد. در فقه اسلامی راجع به ضمان اعیان اتفاق نظر وجود دارد اما نسبت به ضمان منافع، دوگانگی وجود دارد که آیا منافع مانند اعیان در زمره اموال به‌حساب می‌آیند؟ بیشتر فقها، منافع را مال انگاشتهاند، چراکه تعریف مال بر منافع نیز صدق می‌نماید و اصولاً مقصود از اموال منافع آن‌ها است و وجه معتبرى براى اختصاص مال به اعیان وجود ندارد، چنان‌که عرف و لغت آن را اعم از عین و منفعت می‌داند. برخی به انگیزه اینکه منافع وجود مادی و محسوس ندارند، در شمول مال بر منفعت تردید نموده‌اند. طرفداران انگاره نخست نیز بر دو نگرش هستند. گروهی که اکثریت را تشکیل می‌دهند با ادله‌ای از قبیل قواعد فقهی اتلاف و ضمان ید و بنای عقلا، منافع مستوفات را مورد ضمان دانسته‌اند وانگهی نگره اقلیت که منتسب به ابن حمزه است با تمسک به قاعده الخراج بالضمان، منافع مستوفات را مورد ضمان نمی‌داند. اگرچه ادله موافقان، از اعتبار کافی برای اثبات ضمان برخوردار است اما مورد نقض و ابرام هایی نیز واقع گردیده، آنچه که در این زمینه بدون ایراد به نظر میرسد استناد به بنای عقلا است که متضمن ثبوت ضمان در منافع مستوفات است. از سوی دیگر، برخی فقها فقط مواردی چند را مد نظر قراردادهاند، ولی در این مقاله سعی گردیده وسعت و دامنه ادله به برخی مبانی دیگر نیز گسترانیده شود به گونهای که دیدگاهی جامع در این زمینه باشد. | ||
| Keywords | ||
| ضمان; منافع; مال; مستوفات; فقه; قانون مدنی | ||
| References | ||
|
قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران مصوب (1307). المجله الاحکام العدلیه (قانون مدنی دولت عثمانی). آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق). حاشیه المکاسب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ابن ابی جمهور احسایی، محمد بن علی (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه. قم: دار سید الشهداء. ابن ادریس، محمد بن منصور (1410ق). السرائر. قم: ایران، دفتر انتشارات اسلامى. ابن حمزه، ابی جعفر (1408ق). الوسیله الى نیل الفضیله. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی. ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق). معجم مقاییس اللغة (عبد السّلام محمّد هارون: محقق). قم: مکتب الاعلام الاسلامی. اردبیلی، عبدالکریم (1414ق). فقه الشرکه علی نهج الفقه والقانون و کتاب التامین. قم: منشورات امیر المومنین(ع). اسماعیلی، محسن (1377). نظریه خسارت. تهران: امیرکبیر. اصفهانی، محمدحسین (1419ق). حاشیه المکاسب. تحقیق: شیخ عباس محمد آل سباع. امامى، سید حسن (1390). حقوق مدنى. تهران: اسلامیه. ایروانی، باقر (1417ق). دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه. قم: دار الفقه للطباعة والنشر. باقری، احمد؛ علی آبادی، علی؛ و جوادی، محمدحسن (1385). قاعده علی الید و ضمان منافع. مجله مقالات و بررسی‌ها، 39(1640)، 145-165. بجنوردی، سید محمدحسن (1419ق). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی. بحرانى، یوسف (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامى. بهبهانی، وحید (1414ق). الفوائد الحائریه. قم: مجمع الفکر الإسلامی. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387). ترمینولوژی حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش. حسنی، هاشم معروف (بیتا). نظریه العقد فی الفقه الجعفری. بیروت: منشورات مکتبه هاشم. حسینی مراغی، میر عبدالفتاح (1418ق). العناوین. قم: مؤسسه النشر الاسلامی. حسینى خواه، سید جواد (1390). قاعده ضمان ید. قم: مرکز فقهى ائمه اطهار(ع). حکیم، سید محسن (1400ق). نهج الفقاهه. قم: 22 بهمن. خمینی، سید روح الله (1410ق). کتاب البیع. قم: اسماعیلیان. خویی، سید ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهه (محمد علی توحیدی: مقرر). قم: داوری. رافعی، عبدالکریم بن محمد (بیتا). فتح العزیز بشرح الوجیز. بیروت: دارالفکر. رحمانی، محمد (1379). قاعده علی الید. مجله فقه اهل‌بیت (ع)، 6(21)، 109-139. رشتی، میرزا حبیب‌الله (1322). کتاب الغصب. تهران: احمد شیرازی. زنجانی، شهاب‌الدین (1404ق). تخریج الفروع علی‌الاصول. بیروت: مؤسسه الرساله. سبزواری، عبدالاعلی (1413ق). مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام. قم: موسسه المنار. سجادى، جعفر (1386). فرهنگ معارف اسلامى. تهران: انتشارات کومش. شفایی، عبدالله (1383). حق التألیف از دیدگاه فقه تطبیقى. کاوشی نو در فقه، 10(37)، 25-109. شهابی خراسانی، میرزا محمود (1390). قواعد فقه. تهران: دانشگاه تهران. شهید ثانی، زین‌الدین بن حسن (1410). الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه. قم: انتشارات داوری. شیخ انصاری، مرتضی (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم. شیخ طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: مکتبه المرتضویه. شیروی، عبدالحسین؛ و سربازیان، مجید (1392). ماهیت دانش فنی از نظر فقه و حقوق. تعالی حقوق، 1(4)، 7-26. ضیائی، محمد عادل؛ و حسامی، محمد عزیز (1392). مالیت منافع و اختلافات مترتب بر آن در مذاهب اهل سنت. فقه مقارن، 1(2)، 5-30. طریحى، فخرالدین (1985م). مجمع البحرین. بیروت: دار و مکتبة الهلال. فاضل لنکرانی، محمد (1416ق). القواعد الفقهیه، قم: چاپخانه مهر. فیومی، احمد بن محمد (بیتا). المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر للرافعی. بیروت: المکتبه العلمیه. کاتوزیان، ناصر (1354). دوره مقدماتی حقوق مدنی. تهران: دانشگاه تهران. کاتوزیان، ناصر (1386). الزام‌های خارج از قرارداد. تهران: دانشگاه تهران. کلانتری خلیل‌آباد، عباس؛ و سعادت، صالح (1392). قاعده ضمان منافع با تکیه‌بر آرای امام خمینی (ره). فقه و حقوق اسلامی، 2(7)، 177-203. محقق حلّى، جعفر (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان. محقق داماد، سید مصطفی (1390). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. مصطفوی، محمد کاظم (1421ق). القواعد؛ مائه قاعده فقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی. مفید، محمد بن محمد (1413ق). المسائل الصاغانیه. قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید. مکارم شیرازى، ناصر (1411ق). القواعد الفقهیه. قم: انتشارات مدرسه امیرالمؤمنین (ع). مکارم شیرازى، ناصر (1425ق). انوار الفقاهه. قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب (ع). نائینی، محمد حسین (1418ق). منیه الطالب فی شرح المکاسب (موسی بن محمد خوانساری: مقرر). قم: مؤسسه النشر الاسلامی. نراقی، احمد (1408ق). عوائد الایام. قم: کتابخانه بصیرتی. همدانی، رضا بن محمد (1416ق). مصباح الفقیه. قم: موسسه الجعفریه. یزدی، سید محمدکاظم (1410ق). حاشیه المکاسب. قم: اسماعیلیان. | ||
|
Statistics Article View: 1,232 PDF Download: 640 |
||