News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 509 |
| Number of Articles | 4,403 |
| Article View | 8,265,654 |
| PDF Download | 4,257,038 |
نقد و بررسی پاسخ‌های فخر رازی به شبهات کلامی در باب توحید افعالی | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 9, Volume 15, Issue 1 - Serial Number 29, February 1396, Pages 151-172 PDF (280.61 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2017.1970 | ||
| Author | ||
| علیرضا فارسی نژاد* | ||
| استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| Receive Date: 27 November 2016, Revise Date: 24 January 2017, Accept Date: 01 March 2017 | ||
| Abstract | ||
| شبهاتی را که در مسئلۀ توحید افعالی خداوند در آثار فخر رازی مطرح شده و او به آنها پاسخ داده است می‌توان در سه دسته جای داد: شبهات مبتنی بر محدود دانستن قلمرو قدرت خداوند، مانند شبهۀ عدم تعلق قدرت خداوند بر مثل یا عین مقدور بنده؛ شبهات مبتنی بر محدود دانستن علم و اراده خداوند، مانند شبهۀ خروج کفر و فسق از شمول قضا و قدر الهی؛ و شبهات مبتنی بر عقلی دانستن حسن و قبح، مانند شبهۀ بطلان تکلیف یا تکلیف بیش از توان. از نظر فخر رازی، شبهات دسته اول بر اساس تعلق قدرت خداوند به ممکنات ذاتی، شبهات دسته دوم بر اساس تمایز بین امر الهی و ارادۀ او، و شبهات دسته سوم بر اساس قول به حسن و قبح شرعی و جواز صدور قبیح از خداوند پاسخ می‌یابد. نقد و بررسی اصل شبهات و پاسخ‌های فخر رازی نشان می‌دهد که اولاً هیچ یک از آن اشکالات و شبهات بر توحید افعالی وارد نیست، ثانیاً برخی پاسخ‌های فخر رازی به این شبهات صحیح و قابل قبول است، اما برخی دیگر مبتنی بر مبانی نادرست است که در بسیاری از موارد نه تنها وافی به مقصود نیست، بلکه دارای اشکالات متعددی است. | ||
| Keywords | ||
| توحید افعالی; علم مطلق خداوند; قدرت مطلق خداوند; ارادۀ مطلق خداوند; فخر رازی | ||
| References | ||
|
ابن سلیمان، احمد. 1424. حقائق المعرفه فی علم الکلام. تصحیح حسن بن یحیی. صنعاء: موسسة الامام زید بن علی. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل. بی‌تا. اللمع. تصحیح وتعلیق و تقدیم از حموده غرابه. قاهره: المکتبه الازهریه للتراث. آمدی، سیف الدین. 1423. ابکار الافکار فی اصول الدین. تحقیق احمد محمد مهدی. قاهره: دارالکتب. باقلانی، قاضی ابوبکر محمد بن الطیب. 1425. الانصاف فیما یجب اعتقاده. تحقیق شیخ زاهد کوثری. بیروت: دارالکتب العلمی/ المکتبه الازهریه للتراث. بغدادی، ابومنصور عبدالقاهر. 1401. اصول الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه؛دارالفنون‌ـ‌استانبول: مطبعه الدوله 1348/1928. بغدادی، ابومنصور عبدالقاهر. 2003. اصول الایمان. تحقیق ابراهیم محمد رمضان. بیروت: دار و مکتبه الهلال. تهرانی، میرزاعلی. بی‌تا. توحید افعالی یا کیفیت انتساب آثار اشیا به اشیا. تهران: دارالکتب الاسلامیه. جرجانی، علی بن محمد (میرسید شریف). 1325. شرح المواقف ع‍ض‍دال‍دی‍ن عبدالرحمن بن احمد الای‍ج‍ی. تصحیح بدرالدین نعسانی. قم: الشریف الرضی. جوینی، عبدالملک امام‌الحرمین. 1416. الارشاد. تعلیق از زکریا عمیراث. بیروت: دارالکتب العلمیه. حسینی لواسانی، سید حسن. 1425. نور الافهام فی علم الکلام. مقدمه و تحقیق از سید ابراهیم لواسانی. قم: موسسه النشر الاسلامی. حلی، جمال‌الدین ابومنصور. 1386. کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. ترجمه و شرح علی شیروانی. قم: دارالعلم. حلی، جمال‌الدین ابومنصور. 1423. کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تحقیق و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: مؤسسه النشر الاسلامی. دوانی، جلال‌الدین. 1373. تهلیلیه. تهران: کیهان. دوانی، جلال‌الدین. 1423 ق. التعلیقات علی شرح الدوانی العقائد العضدیه. مقدمه از سید هادی خسروشاهی و تحقیق از دکتر عماره و تحریر از شیخ محمد عبده. قاهره: مکتبة الشرق الدولیه. رازی، فخرالدین محمد بن عمر و دیگران. 1340. چهارده رساله. ترجمه و تصحیح محمدباقر سبزواری. تهران: دانشگاه تهران. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1335. الرساله الکمالیه فی الحقائق الالهیه. با تصحیح و مقدمه محمدباقر سبزواری. تهران: دانشگاه تهران. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1341. البراهین در علم کلام. مقدمه و تصحیح نگارش محمدباقر سبزواری. تهران: چاپخانۀ دانشگاه تهران. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1353. الأربعین فی أصول الدین. حیدرآباد هند: بی‌نا. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1404. شرحی الاشارات. قم: مکتبه آیه الله المرعشی. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1406. لوامع البینات. راجعه و قدم له و علق علیه طه عبدالرئوف سعد. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1411. المباحث المشرقیه. قم: بیدار. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1420. مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر). بیروت: دار احیاء التراث العربی. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1980. المسایل الخمسون. تحقیق احمد حجازی السقا. القاهره: المکتب الثقافی للنشر و التوزیع. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1984. محصل أفکار المتقدّمین و المتأخّرین. راجعه و قدم له و علق علیه طه عبدالرئوف سعد. بیروت: دارالکتاب العربی. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1986. لباب الإشارات. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1987. المطالب العالیه. تحقیق الدکتور أحمد حجازی السقّا. بیروت: دارالکتاب العربی. رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1992. معالم أصول الدین. تقدیم و تعلیق الدکتور سمیح دغیم. بیروت: دارالفکر اللبنانی. ربانی گلپایگانی، علی. 1383. کلام تطبیقی. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی. سبحانی، جعفر. 1377. حسن و قبح عقلی. به کوشش علی ربانی گلپایگانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سبحانی، جعفر. 1412. الالهیات. قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه. سبحانی، جعفر. 1425. الفکر الخالد. قم: موسسه امام صادق (ع). سبزواری، ملاهادی. 1372. شرح الاسماء الحسنی. تحقیق نجفقلی حبیبی. تهران: دانشگاه تهران. سبزواری، ملاهادی. 1380. اسرار الحکم. با مقدمه و حواشی حاج میرزا ابوالحسن شعرانی. بی‌جا: چاپ اسلامیه. شیروانی، علی. 1376. درسنامۀ عقاید. قم: انصاریان. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. 1419. الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه (اسفار). بیروت: دار احیاء التراث العربی. طباطبایی، محمدحسین. 1417. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی. طوسی، نصیرالدین. 1984. تلخیص المحصل. مُراجع عبدالرئوف سعد. بیروت: دارالکتاب العربی. طوسی، نصیرالدین. بی‌تا. تجرید الاعتقاد. تهران: مکتب الاعلام الاسلامی. طیب، سید عبدالحسین. 1362. کلم الطیب در تقریر عقاید اسلام. بی‌جا: کتابخانه اسلام. غرویان، محسن و دیگران. 1375. بحثی مبسوط در آموزش عقائد. قم: دارالعلم. فیاض لاهیجی، ملا عبدالرزاق. 1383. گوهر مراد. مقدمه از زین‌العابدین قربانی. تهران: سایه. قاضی عبدالجبار معتزلی. 1422. شرح الاصول الخمسه. تعلیق از احمد بن حسین ابی هاشم. بیروت: دار احیاء التراث العربی. قاضی عبدالجبار معتزلی. 1965-1962. المغنی. تحقیق جورج قنواتی. قاهره: الدار المصریه. قاضی عبدالجبار معتزلی. 1971. المختصر فی اصول الدین. به تحقیق محمد عماره. بیروت: دارالهلال. قمی، قاضی سعید. 1415. شرح توحید الصدوق. تصحیح و تعلیق از نجفقلی حبیبی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. مصباح یزدی، محمدتقی. 1377. آموزش فلسفه. قم: سازمان تبلیغات اسلامی. مطهری، مرتضی. 1385. مجموعه آثار. تهران/قم: صدرا. مکارم شیرازی، ناصر. 1386. آیات ولایت در قرآن. قم: نسل جوان. مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی. 1386. مثنوی معنوی. تهران: پیمان. مؤیدی، ابراهیم بن محمد بن احمد. 1422. الاصباح علی المصباح. به تحقیق عبدالرحمن شایم. صنعاء: موسسة الامام زید بن علی. | ||
|
Statistics Article View: 1,384 PDF Download: 838 |
||