News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,931 |
| PDF Download | 4,499,505 |
پالایش فضای مجازی؛ حکم و مسائل آن از دیدگاه فقهی | ||
| دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق) | ||
| Article 2, Volume 23, Issue 1 - Serial Number 49, June 1395, Pages 53-80 PDF (453.31 K) | ||
| Document Type: علمی-پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/rc.2016.1875 | ||
| Authors | ||
| محسن اسماعیلی1; محمدصادق نصراللهی* 2 | ||
| 1دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران | ||
| 2دانشجوی دکتری معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع) | ||
| Receive Date: 02 January 2016, Revise Date: 04 February 2016, Accept Date: 06 March 2016 | ||
| Abstract | ||
| یکی از اقدامات سیاستی سلبی در سطح حاکمیت‌های ملی در جهت سالم‌سازی فضای مجازی، «پالایش فضای مجازی» است. در کشور ما، ایران نیز این اقدام در دستور کار جدی است و هر از گاهی شاهد خبر‌ساز شدن آن و به راه افتادن گفتمان‌های موافق و مخالف آن در جامعه هستیم. این مقاله دارای دو سؤال است: 1- پالایش فضای مجازی از نظر فقهی چه حکمی دارد؟ (حکم‌شناسی) و 2- اجرای پالایش مجازی، چه مسائل و مشکلات مستحدثه‌ای دارد؟ (مسئله‌شناسی) پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به این نتیجه رسیده که پالایش فضای مجازی بر اساس «وجوب نهی از منکر» و «حرمت تعامل با کتب ضلال»، می‌تواند یک فعل واجب تلقی گردد. بر اساس این حکم فقهی، 8 مسئلة مهم فقهی مرتبط با اجرای پالایش مطرح شده است. مهم‌ترین یافته‌های به‌دست‌آمده عبارت‌اند از: 1- قدر متقین محتوای پالایش‌شده، «گمراه‌کنندة یقینی» است. 2- عامل و بازیگر پالایش هم حاکمیت است و هم مردم. 3- هشدار دادن و ارتقای سواد رسانه‌ای به‌عنوان نهی قولی از منکر لازمة اعمال پالایش به‌عنوان نهی فعلی از منکر است. 4- از باب حرمت تجسس، باید پالایش در سمت ارتباط‌گران و نه ارتباط‌گیران اعمال شود. 5- خودپالایشی و دیگرپالایشی هر دو مورد تأکید شرع است. 6- پالایش محتوای مجرمانه بر مسدود‌سازی تارنما و شبکۀ اجتماعی اولویت دارد. 7-مخاطب‌محوری در کنار محتواگرایی اصل مهمی در پالایش است که ما را به‌سمت پالایش رده‌بندی‌شده رهنمون می‌کند. 8- اصل برائت، توصیه به پالایش مبتنی بر فهرست سیاه دارد. 9- از نظر موضوع‌شناسی فقهی، اصل بر پایش ماشینی است و پایش انسانی عندالاضطرار و با حفظ شرایط است. | ||
| Keywords | ||
| پالایش; فیلترینگ; فضای مجازی; اینترنت; نهی از منکر; کتب ضلال; پیام گمراه‌گر; ممیزی | ||
| References | ||
|
قرآن کریم. اسماعیلی، محسن (1391)، گفتارهایی در حقوق رسانه، تهران: نشر شهر، ج1. افراسیابی، محمدصادق (1390)، «شبکه‌های اجتماعی مجازی و سبک زندگی مطالعة موردی: جامعة مجازی ایرانیان (کلوب)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، تهران: دانشگاه امام صادق (ع). انصاری، شیخ مرتضی (1428ق)، کتاب المکاسب، قم: مجمع الفکر الإسلامی، ج1. بل، دیوید (1390)، نظریه‌پردازان فرهنگ سایبری (رایا فرهنگ)، ترجمة مهدی شفیعیان، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع). خویی، ابوالقاسم (1412ق)، مصباح الفقاهه، بیروت: دارالهادی، ج1. روزبهانی، محمد‌رضا (1393)، جایگاه فقهی و حقوقی فیلترینگ (محدودیت) در رسانه‌های مجازی از دیدگاه مذاهب خمسه، تهران: کتاب آوا. شاه قاسمی، احسان (1385)، «مروری بر زمینه‌های تأثیر فضای مجازی بر نظریه‌های ارتباطات»، مجله جهانی رسانه، شماره 2، پاییز و زمستان. شکرخواه، یونس (1370)، واژه‌نامة پژوهش‌های ارتباطی و رسانه‌ای، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه. عاملی، سعیدرضا (1390)، رویکرد دوفضایی به آسیب‌ها، جرائم، قوانین و سیاست‌های فضای مجازی، تهران: انتشارات امیرکبیر. فاضلی، نعمت الله (1385)، «دیجیتالی شدن به سبک ایرانی و ایرانی شدن به سبک دیجیتال»، رسانه، سال هفدهم، شماره سوم، پیاپی 67، صص25-48. فریدونی، فرانک (1387)، «درآمدی بر دانش واژگان هنرهای چندرسانه‌ای»، هنر، شماره 78، صص296 – 320. فضلی، مهدی (1389)، مسؤولیت کیفری در فضای سایبر، تهران: انتشارات خرسندی. قانع، احمدعلی (1391)، کتب ضالّه؛ رویکردی فقهی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع). کوثری، مسعود، شاه‌قاسمی، احسان (1388)، «تعاملی بودن در بازی یارانه‌ای، فراخوانی به خدمت»، تحقیقات فرهنگی، سال دوم، شماره 7، پاییز، صص1-19. مجلسی، محمد‌باقر (بی‌تا)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج97. محقق نراقی، احمد (1415ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، مشهد: مؤسسة آل البیت -علیهم السلام- لإحیاء التراث. مکارم شیرازی، ناصر (1415ق)، انوار الفقاهة؛ کتاب التجارة، قم: مدرسه الإمام امیرالمؤمنین(ع). مهدی‌زاده، سید محمد (1389)، نظریه‌های رسانه؛ اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: همشهری. موسوی خمینی، سید روح‌الله (1388)، ترجمة تحریر الوسیله، ترجمة علی اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج2. نجفی، محمدحسن (بی‌تا)، جواهر الکلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
Bell, David & Loader, Brian D. & Pleace, Nicholas & Schuler, Douglas (2004), Cyberculture; The Key Concepts, Routledge: New York.
Greenfield, Paul & Rickwood, Peter & Tran, Huu Cuong (2001), Effectiveness of Internet filtering Software Products, CSIRO.
Kung, Lucy & Picard, Robert G. & Towse, Ruth (2008), The internet and the mass media, Los Angeles: Sage.
Mopris, William (1982), The American heritage dictionary of the English language, Boston: American Heritage Publishing Co., Inc.
Nayar, Pramod K. (2010), The new media and cybercultures anthology, West Sussex: Wiley-Blackwell.
Rafaeli, S. (1988), “Interactivity: From new media to communication”, Sage Annual Review of Communication Research: Advancing Communication Science, Vol. 16:110-134.
Summer, Della (2008), Longman dictionary of contemporary English, Essex: Pearson.
Tavani. Herman T. (2007), "Regulating cyberspace concepts and controversies", Library Hi Tech, Vol. 25 No. 1, pp. 37-46.
Wehmeier, sally (2005), Oxford advanced learner’s dictionary of current English, Oxford: Oxford university press, 7th edition. | ||
|
Statistics Article View: 2,705 PDF Download: 1,388 |
||