News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,584,246 |
| PDF Download | 5,345,082 |
سنجش میزان علیت ظالمانه بودن ربا در قرض‌های تولیدی و مصرفی | ||
| تحقیقات مالی اسلامی | ||
| Article 2, Volume 4, Issue 2 - Serial Number 8, February 1394, Pages 41-68 PDF (500.47 K) | ||
| Document Type: علمی | ||
| DOI: 10.30497/ifr.2015.1726 | ||
| Authors | ||
| خلیل‌اله احمدوند* 1; محمد توحیدی2 | ||
| 1استادیار گروه الهیات دانشگاه رازی کرمانشاه | ||
| 2استادیار گروه مالی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران | ||
| Receive Date: 24 February 2015, Revise Date: 11 September 2015, Accept Date: 11 September 2015 | ||
| Abstract | ||
| از قدیم‌الایام یکی از سیره‌های رائج در فرآیند اجتهاد، تجسس از علت یا علت‌های احکام شرعی در لابلا و فحوای ادله آنها بوده است تا بتوان از طریق قیاس منصوص‌العله، حکم شرعی را از موضوعی به موضوع دیگر سرایت داد و یا اینکه در صورت عدم وجود علت بدست آمده در بعضی از مصادیق، حکم شرعی را از آن مصداق منتفی دانست. ربا نیز از جمله موضوعاتی است که مخصوصاً در صد سال اخیر با نفوذ سرمایه‌داری به کشورهای اسلامی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. یکی از تفاسیر جدید ربا که برای حلّ مشکل نظام سرمایه‌داری به‌ویژه بانک‌های ربوی مطرح شده است، نظریة معروف «اختصاص ربا به بهرة قرض‌های مصرفی» است. در واقع برخی روشنفکران و عالمان اسلامی با استناد به شواهد و ادلّه‌ای بین دو نوع قرض تولیدی و مصرفی تفکیک قائل شدند. آنان گرفتن بهره در قرض‌های مصرفی را ربا و حرام می‌دانند؛ امّا گرفتن بهره در قرض‌های تولیدی و تجاری را ربا ندانسته و حرام نمی‌دانند. یکی از دلایل محکم طرفداران این نظریه، استناد به ظلم بعنوان علت تحریم رباست. این دانشمندان با استفاده از آیات و روایات، استنباط کرده‌اند که علت تحریم ربا ظالمانه بودن آن است و به همین دلیل، حکم حرمت ربا را به قرض‌های مصرفی اختصاص داده‌اند؛ زیرا ربا گرفتن در آنها موجب ظلم به قرض‌گیرنده می‌شود، اما ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری را چون موجب ظلم به قرض‌گیرنده نمی‌شود، حرام نمی‌دانند. در این مقاله مسأله میزان علیت ظلم در حکم تحریم ربا در قرض‌های تولیدی و مصرفی مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد. در این تحقیق به روش کتابخانه‌ای منابع مختلف و مرتبط چون قرآن، کتب روایی و کتب فقهی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و به روش تحلیلی استنباطی به استدلال در مورد مسأله پیش‌گفته پرداخته و به این نتیجه می‌رسیم که ظالمانه بودن نمی‌تواند علت انحصاری تحریم ربا باشد، به نحوی که حکم حرمت دائر مدار آن باشد، بلکه نهایت چیزی که می‌توان قبول کرد این است که ظالمانه بودن ربا، حکمت تحریم آن است به نحوی که حکم تحریم نفیاً و اثباتاً به آن وابسته نیست؛ بنابراین ممکن است در ظاهر، در قرض تولیدی رباگرفتن، ظلم نباشد، ولی حکم تحریم را از آن منتفی نمی‌کند، هرچند ثابت شده است که ربا گرفتن در قرض‌های تولیدی هم موجب ظلم می‌شود، پس حکم حرمت درآن نیز وجود دارد و از این جهت هیچ‌گونه تفاوتی با قرض مصرفی ندارد. | ||
| Keywords | ||
| ربا; قرض مصرفی; قرض تولیدی وتجاری; ظلم; علت; حکمت | ||
| References | ||
|
قرآن کریم. ابوزهره، محمد (1390ق)، بحوث فی الربا، بیروت: دارالبحوث العلمیه. بجنوردی، سید محمد (1389)، «مبحث ربا»، متین، شماره 8. بجنوری، سیدمحمد (1377)، مجموعه مقالات نهمین سمینار بانکداری اسلامی، سخنرانی حضرت آیت‌الله بجنوردی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران. بخش فرهنگی جامعه مدرسین حوزة علمیة قم (1381)، ربا، قم: بوستان کتاب. رشید رضا، سید محمد (1414ق)، تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفة للطباعة و النشر. روزنامه اطلاعات، مصاحبه حضرت آیت‌الله معرفت، 27/11/1375. زرقا، مصطفی (1388ق)، المشکلات العصریة، بیروت، مجلة البعث. سنهوری، عبدالرزاق (1954م)، مصادر الحق فی الفقه الاسلامی، بیروت: داراحیاء التراث العربی. شلتوت، محمود ( 1395ق)، الفتاوی، بیروت: دارالشروق. شیخ حرعاملی، محمدبن حسن (1413ق)، وسائل الشیعه، بیروت: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث العربی. شیخ طوسی (1413ق)، تهذیب الاحکام، بیروت، دارالاضواء. شیرازی، سید محمد (1407ق)، فقه الاقتصاد، بیروت، دارالعلم. صانعی، یوسف (1383)، کتاب فقه و زندگی، ربای تولیدی، قم: انتشارات میثم تمار. طباطبایی، سید محمدحسین (1376)، تفسیر المیزان، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. مجلسی، سید محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، جلد 3. مطهری، مرتضی (1364)، ربا، بانک و بیمه، تهران: انتشارات صدرا. مطهری، مرتضی (1375)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: صدرا. مطهری، مرتضی (1378)، سلسله یادداشت‌ها، تهران: صدرا. مظفر، محمدرضا (1405ق)، اصول الفقه، تهران: دانش. مکارم‌شیرازی، ناصر و دیگران (1373)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه. موسویان، سید عباس (1384)، «ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری»، اقتصاد اسلامی، شماره 35. موسوی خمینی، روح الله (1421 ق)، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. | ||
|
Statistics Article View: 2,910 PDF Download: 2,733 |
||