News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,583,345 |
| PDF Download | 5,342,880 |
دشواری‌های ابن‌سینا در پذیرش یا انکار معاد جسمانی | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 6, Volume 13, Issue 1, February 1394, Pages 89-110 PDF (1.17 M) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2015.1635 | ||
| Author | ||
| فاطمه صادق زاده* | ||
| استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) (پردیس خواهران)، تهران، ایران | ||
| Receive Date: 10 November 2013, Revise Date: 26 May 2015, Accept Date: 01 January 2014 | ||
| Abstract | ||
| ابن‌سینا در مورد معاد جسمانی در آثار مختلف خود دو موضع کاملاً متفاوت داشته است. وی گاهی، پس از اثبات عقلانی معاد روحانی، می‌گوید معاد جسمانی را بر اساس قول پیامبر (ص) می‌پذیرد و گاهی، با نقد دلایل کسانی که به معاد جسم یا جسم و روح قائل‌اند، تنها معاد نفوس را می‌پذیرد. در هر دو موضع، وی با مشکل خاصی مواجه است. ابن‌سینا هنگامی می‌تواند به جسمانیت معاد از طریق پیامبر معتقد باشد که امکان آن را نشان داده باشد، در حالی که وی امکان معاد جسمانی را مطرح نکرده است. پس از ابن‌سینا، برخی از متکلمان و حکیمان، پیش از بیان دلیل نقلی بر اثبات معاد جسمانی، امکان آن را نشان داده‌اند. دشواری دیگر ابن‌سینا هنگامی است که معاد جسمانی را، که مورد تأیید نصوص قرآنی و روایی است، انکار می‌کند. وی برای حل این مسئله می‌گوید پیامبر (ص)، برای رعایت حال مخاطبان عام، که توانایی درک معانی عقلی و سعادت و شقاوت حقیقی را ندارند، باید با بیان لذات و عقوبت‌های ملموس آن‌ها را به نیکوکاری ترغیب کند و از بدکاری و نافرمانی بترساند. ابن‌سینا با طرح نظریۀ تمثیل، به عنوان روشی خاص برای آموزش حقایق دینی به مردم، ظواهر آیات قرآنی و روایی را اشاراتی برای تفهیم معانی بلند قرآنی به مردم دانسته است. به این ترتیب، ورای معانی ظاهری این گونه آیات، معنایی باطنی و عقلی وجود دارد که باید با تأویل به آن‌ها دست یافت. پس از ابن‌سینا، برخی از اهل کلام و حکمت، با غیرقابل تأویل دانستن این گونه آیات، این راه‌حل را مردود اعلام کرده‌اند. | ||
| Keywords | ||
| معاد جسمانی; نفس; امکان; پذیرش تعبدی; انکار; رسالۀ اضحویه; عوام; مدل تمثیل; تأویل | ||
| References | ||
|
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363)، المبدأ و المعاد، زیر نظر مهدی محقق، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل و دانشگاه تهران. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1364)، رسالۀ اضحویه، ترجمۀ نامعلوم، تصحیح، مقدمه و تعلیقات حسین خدیوجم، تهران: اطلاعات، چ ۲. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383)، اضحویه فی المعاد، تحقیق حسن عاصی، تهران: شمس تبریزی. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1387)، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ ۳. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400 ق)، رسالة فی السعادة، رسائل ابن‌سینا، قم: بیدار. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1403 ق)، الإشارات و التنبیهات، شرح نصیرالدین طوسی، شرح الشرح قطب الدین رازی، قم: دفتر نشر کتاب، چ ۲. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404 ق)، شفاء (الهیات)، مقدمه و ارجاع ابراهیم مدکور، تحقیق الاب قنواتی و سعید زاید، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی. آشتیانی، سید جلال‌الدین (1378)، شرح حال و آراء فلسفی ملاصدرا، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم. آشتیانی، سید جلال‌الدین (1379)، شرح بر زاد المسافر ملاصدرا (معاد جسمانی)، تهران: امیرکبیر. اکبری، رضا (1388)، «تصویر زندگی پس از مرگ در فلسفه ابن‌سینا»، دو فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی، دفتر اول، ش 1. اکبری، رضا (1389)، «تأثیر تلقی ابن‌سینا از نفس بر تصویر جاودانگی»، نقد و نظر، س 15، ش 60. الایجی، قاضی عضد الدین عبد الرحمن (1419 ق/1998 م)، المواقف، شرح السید الشریف علی بن محمد الجرجانی، حواشی عبدالحکیم السیالکوتی و حسن الچلبی بن شاه الفناری، تصحیح محمود عمر الدمیاطی، بیروت: دار الکتب العلمیة. پویان، مرتضی (1389)، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، اثبات معاد جسمانی از نگرگاه صدرالمتألهین و نقد دلایل مخالفان، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چ ۲. التفتازانی، سعدالدین (1409 ق/1989 م)، شرح المقاصد، تحقیق و مقدمه الدکتور عبدالرحمن عمیرة، بیروت: عالم الکتب. رازی، فخرالدین محمد (1986 م)، الاربعین فی اصول الدین، قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1381)، المبدأ و المعاد فی الحکمة المتعالیة، تصحیح، تحقیق و مقدمه محمد ذبیحی و جعفر شاه نظری، با اشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1410 ق/1990 م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ ۴. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1420 ق/2000 م)، کتاب العرشیه، تصحیح و تعلیق فاتن محمد خلیل اللبون فولادکار، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1422 ق)، شرح الهدایة الاثیریة، تصحیح محمد مصطفی فولادکار، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی. غزالی، ابوحامد محمد (1414 ق/1994 م)، المضنون به علی غیر اهله، مجموعه رسائل الامام الغزالی، بیروت: دار الکتب العلمیة. غزالی، ابوحامد محمد (1422 ق/2001 م)، تهافت الفلاسفه، مقدمه و تعلیق صلاح‌الدین الهواری، صیدا ـ بیروت: المکتبة العصریة. مشکاتی، محمدمهدی (1389)، «تحلیلی از مبانی فلسفی ابن‌سینا در معاد روحانی و جسمانی»، پژوهش‌های فلسفی‌ـ‌کلامی، س ۱۲، ش 45-46. نصیرالدین طوسی، محمد (1407 ق)، تجرید الاعتقاد، تحقیق حسینی جلالی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی. یزدانی، عباس (1390)، «مقایسه دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا در مورد تجرد خیال و ارتباط آن با معاد جسمانی»، الهیات تطبیقی، س ۲، ش ۶. | ||
|
Statistics Article View: 3,684 PDF Download: 1,462 |
||