News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 517 |
| Number of Articles | 4,504 |
| Article View | 9,480,164 |
| PDF Download | 5,185,359 |
نقد و بررسی ادلّه توحید افعالی در اندیشه فخر رازی | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 3, Volume 11, Issue 2, August 1392, Pages 29-50 PDF (309.33 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2013.1475 | ||
| Author | ||
| علی رضا فارسی نژاد* | ||
| استادیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| Receive Date: 05 September 2012, Revise Date: 18 January 2014, Accept Date: 12 November 2012 | ||
| Abstract | ||
| در میان اندیشمندان اشعری، فخر رازی صراحتاً از واژة توحید افعالی بهره برده و تلاش کرده تا با اقامة دلایل متعدّد عقلی و نقلی، این مسئله را برهانی نماید. مقالة حاضر، ضمن بررسی تقریرهای مختلف فخر رازی از توحید افعالی، دلایل عقلی وی را در چهار دسته ـ دلایل وجودی؛ دلایل توحیدی؛ دلایل تفویض ستیزانه؛ دلایل جبرگرایانه ـ مورد ارزیابی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که هر چند توحید افعالی در اندیشة او یک بحث کاملاً برهانی است؛ اما همة دلایل او توان اثبات قرائتی درست از توحید افعالی را ندارد. برخی از این دلایل، توحید افعالی به معنای یگانگی خداوند در خالقیّت و فاعلیّت (نفی شریک در فاعلیّت) را اثبات می‌کند؛ برخی، توحید افعالی به معنای فاعلیّت بی‌واسطه یا باواسطة خداوند نسبت به همة افعال را اثبات می‌کند؛ برخی، هر دو معنای پیشین را اثبات می‌کند؛ برخی، تنها دلیلی بر نفی تفویض و عدم استقلال بنده در افعال است؛ برخی، قرائتی جبرگرایانه از توحید افعالی را اثبات می‌کند؛ و برخی نیز اشکالات و نواقصی دارد که از عهدة اثبات هیچ یک از قرائتهای توحید افعالی بر نمیآید. | ||
| Keywords | ||
| توحید افعالی; توحید در خالقیّت; جبر; تفویض; فخر رازی | ||
| References | ||
|
قرآن کریم. بهشتی، احمد؛ فارسی‌نژاد، علی‌رضا (1390ش)، «فخر رازی بر سر دوراهی جبر و اختیار»، فصلنامة اندیشة دینی، ش41، زمستان 1390. حمود، محمد جمیل (1421ق)، الفوائد البهیة فی شرح عقائد الامامیه، بیروت: مؤسسة الاعلمی، ج1. خرازى، سیدمحسن (1417ق)، بدایة المعارف الالهیة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ج1. رازی، فخرالدین محمد بن عمر (بی‌تا)، اسرار التنزیل و انوار التأویل، تحقیق محمود احمد محمد و بابا علی الشیخ عمر و صالح محمد عبدالفتاح، بی‌جا: بینا، ج1. همو (1335ش)، الرسالة الکمالیة فی الحقائق الالهیة، تصحیح و مقدمة محمدباقر سبزواری، تهران: دانشگاه تهران. همو (1340ش)، چهارده رساله، ترجمه و تصحیح محمدباقر سبزواری، تهران: دانشگاه تهران. همو (1341ش)، البراهیندرعلمکلام، مقدمه و تصحیح محمدباقر سبزواری، تهران: دانشگاه تهران، ج1. همو (1353ق)، الأربعین فی أصول الدین، حیدرآباد: بینا. همو (1406ق ـ الف)، لوامع البینات، راجعه و قدم له و علق علیه طه عبدالرئوف سعد، قاهره: مکتبة الکلیات الازهریة. همو (1406ق ـ ب)، النفس و الروح و شرح قواهما، تحقیق محمد صفیر معصومی، تهران: بینا. همو (1407ق)، اعتقادات فرق المسلمین، تحقیق محمد معتصم بالله البغدادی، بیروت: دار الکتاب العربی. همو (1411ق)، المباحث المشرقیة، قم: بیدار، چاپ دوم، 2ج. همو (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربى، 40ج. همو (1980م)، المسائل الخمسون، تحقیق احمد حجازی السقا، قاهره: المکتب الثقافی للنشر و التوزیع. همو (1984م)، محصل أفکار المتقدّمین و المتأخّرین، راجعه و قدّم له و علّق علیه طه عبدالرئوف سعد، بیروت: دار الکتاب العربی. همو (1987م)، المطالب العالیة، تحقیق أحمد حجازی السقّا، بیروت: دار الکتاب العربی، 9ج. همو (1992م)، معالم أصول الدین، تقدیم و تعلیق سمیح دغیم، بیروت: دار الفکر اللبنانی. همو (1993م)، اساس التقدیس فی علم الکلام، تقدیم محمد العریبی، بیروت: دار الفکر اللبنانی. ربّانی گلپایگانی، علی (1381ش)، جبر و اختیار، قم: مؤسسة امام صادق(ع). سبحانی، جعفر (1425ق)، الفکر الخالد، قم: مؤسسة امام صادق(ع)، ج1. سبزواری، ملاهادی (1372ش)، شرح الاسماء الحسنی، تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران. همو (1380ق)، اسرار الحکم، مقدمه و حواشی از ابوالحسن شعرانی، تهران: اسلامیه. صدرالدین شیرازی، محمّد بن ابراهیم (1366ش)، شرح اصول الکافی، تصحیح محمّد خواجوى و تحقیق على عابدى شاهرودى، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ج4. همو (1419ق)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج6. قمى، قاضی سعید (1415ق)، شرح توحید الصدوق، تصحیح و تعلیق نجفقلی حبیبی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج1. مکارم شیرازى، ناصر (1386ش)، آیات ولایت در قرآن، قم: نسل جوان، چاپ سوم. | ||
|
Statistics Article View: 4,417 PDF Download: 1,596 |
||